Sektörel Görünüm - Nisan 2025 Havacılık Bülteni

✦ DHMİ verilerine göre, Türkiye'deki toplam uçak trafiği mart ayında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %6,03 artış gösterdi. İç hat trafiği mevcut dönemde %18 yükselirken dış hat trafiğinde bu oran %9,5 oldu. Trafik büyümesinin ağırlıklı olarak yurt içi uçuşlardan gerçekleştiği dönemde iç hat trafiği %9,8 oranında artarken dış hat trafiğinde bu oran %1,5 oldu. Tüm uçak trafiğine en fazla katkı sağlayan ilk 3 havalimanı ise %32 ile İstanbul Havalimanı, %16 ile Sabiha Gökçen Havalimanı ve %6 ile dış hat uçuş trafiğinde %22’lik düşüşle dikkat çeken Antalya Havalimanı’ydı. Öte yandan mart ayında toplam yolcu trafiği geçen seneye kıyasla iç hatlardaki %1,7 yükseliş, dış hatlardaki %0,5’lik düşüşün etkisiyle %0,5 arttı.

✦ Şirket özelindeki verileri incelediğimizde THY’nin mart ayında toplam yolcu trafiğinin geçen yıla kıyasla %0,3 arttığını görüyoruz. Yolcu sayısı, iç hatlarda %1,2 daralırken dış hatlarda %1,1 büyüme kaydetti. Şirketin gelir elde etme amacıyla sahip olduğu toplam kapasiteyi ifade eden arz edilen koltuk kilometre verisi, iç hatlarda %3,4 ve dış hatlardaki %4,7’lik yükselişin etkisiyle toplamda %4,5 arttı. Öte yandan geçtiğimiz ay Türk Hava Yolları, Mart 2024’ün %4,2 üzerinde 41.941 sefer düzenlerken bu seferlerdeki doluluk oranları yurt içinde %74,3, yurt dışında %77,8 oldu. Geçen senenin aynı döneminde bu oranlar %78,1 ve %80’di. Kargo tarafında ise toplam taşınan yük miktarı önceki yıla göre %0,7 artarak 180 bin ton olarak kaydedildi.

✦ Aynı dönemde Pegasus’un toplam yolcu sayısı, önceki yılın %10 üzerinde 3,01 milyon kişiye ulaştı. Bunun alt kırılımlarından iç hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme %10, dış hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme ise %11 olarak kaydedildi. Mart ayında şirketin toplam uçuş trafiği 16 binin üzerine çıkarak yıllık bazda %11 büyüme gösterdi ve bu uçuşlardaki doluluk oranı %84’e ulaştı. İç hatlardaki doluluk oranı %86,9, dış hatlardaki doluluk oranı %82,9 olarak gerçekleşti. Toplam arz edilen koltuk kilometre ise 5.468 milyon kilometre ile Mart 2024’e kıyasla %13 arttı.

✦ Tav Havalimanları’nın açıkladığı yatırımcı bültenine göre mart ayında hizmet verilen toplam yolcu sayısı 5,8 milyon olurken 2024’ün aynı dönemine kıyasla %1 düşüş gösterdi. Aynı dönemde 45 binin üzerine çıkan toplam uçuş sayısında ise %2’lik bir artış oldu. Dış hatlardaki yolcu trafiği 3,2 milyonla %5 daralırken iç hatlardaki yolcu trafiği 2,6 milyonla %4 yükseldi. Yeni terminal açılışı bu ay içerisinde tamamlanan Antalya Havalimanı’nın yolcu sayısı, özellikle dış hatlardaki %23’lük gerilemenin etkisiyle toplamda %17 azaldı. Bu azalışı büyük ölçüde kompanse eden diğer havalimanları yolcu sayısı %31 yükselen Tunus, %11 yükselen Gürcistan, %4 yükselen Ankara ve İzmir havalimanları oldu.

Gelişmeler

✦ Son bir ayda enerji cephesinde dengeler havacılık sektörü lehine değişti. Brent petrolde %7’yi aşan düşüş, sadece ham petrolün değil, bağlantılı ürünlerin de fiyatlarını aşağı çekti. Jet yakıtı da bu eğilime eşlik etti. Jet yakıtı, Brent’e göre daha sınırlı bir oranla gerileyerek bir ayda %4,5’lik düşüş gösterdi. Fakat asıl dikkat çeken nokta, crack spread yani jet yakıtı ile Brent petrol arasındaki farkın %7,8 oranında artması. Bu farkın açılması, rafinerilerin jet yakıtı üretiminde daha yüksek marjlar elde ettiğini, dolayısıyla bu üretimi teşvik edici bir ortamın oluştuğunu gösteriyor. Ancak bu ortamın sürdürülebilirliği belirsiz. Jet yakıtı fiyatlarındaki gevşeme pozitif bir gelişme gibi dursa da altında yatan nedenler -küresel büyüme endişeleri ve zayıflayan talep- havacılık sektöründeki genel toparlanmayı sınırlayabilir. Havacılık sektörü için kısa vadede maliyet avantajı sağlansa da, bu avantajın devamı için arz-talep dengesindeki bozulmanın derinleşmemesi gerekiyor.

✦ ABD ile Çin arasında tırmanan ticaret savaşları havacılık sektörüne de sıçradı. Bloomberg’in haberine göre Çin hükümeti, ülkedeki havayolu şirketlerine Boeing jetlerinin satın alınmaması yönünde talimat verdi. Bu karar, ABD’nin Çin’e uyguladığı %145’lik gümrük vergisine karşılık, Pekin’in %125’lik misilleme vergisiyle birlikte geldi. Çin ayrıca yerli firmaların ABD menşeli uçak parçası ve ekipmanı alımını da durdurmalarını istedi. Çinli havayolu şirketlerinin daha yüksek maliyetlerle karşı karşıya kalması durumunda hükümetin destek mekanizmalarını devreye sokabileceği belirtiliyor. Son yıllarda yaşanan kazalarla birlikte operasyonel ve finansal zorluklar yaşayan Boeing’in bu gelişmelerden nasıl etkileneceği merak edilirken şirketin hisse senedi performansı üzerindeki potansiyel olumsuz baskının artabileceği değerlendiriliyor.

✦ Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI World), 2024 yılına ait yolcu trafiği verilerine göre dünyanın en yoğun havalimanlarını açıkladı. Listenin zirvesinde, Amerikan iç hat taşımacılığının güçlü yapısıyla Hartsfield–Jackson Atlanta Uluslararası Havalimanı (ATL) yer aldı. Dubai Uluslararası Havalimanı (DXB), uluslararası yolcu taşımacılığındaki etkinliği ve stratejik konumuyla ikinci sıraya yerleşti. Türkiye adına önemli bir başarıya imza atan İstanbul Havalimanı (IST) ise 2024’te dünyanın en yoğun 7. havalimanı oldu. Avrupa’nın önde gelen hava ulaşım merkezlerinden biri haline gelen İGA, bölgesel bir geçiş noktası olmanın ötesine geçerek küresel bir havacılık merkezi konumunu pekiştirdi. İlk 10’daki diğer havalimanları arasında Dallas-Fort Worth (DFW), Tokyo Haneda (HND), Londra Heathrow (LHR), Denver (DEN), Chicago O’Hare (ORD), Delhi (DEL) ve Şanghay Pudong (PVG) da yer aldı.

✦ Turkish Cargo ile Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) arasında yapılan indirimli hava kargo protokolü, altıncı kez yenilenerek 25 ülkede 37 destinasyonu kapsayacak şekilde genişletildi. Yeni anlaşma kapsamında ihracatçılar, genel kargoda %41’e, bozulabilir ürünlerde ise %37’ye varan indirimlerle ürünlerini küresel pazarlara taşıyabilecek. 10 Mart-31 Ağustos 2025 tarihleri arasında geçerli olacak kampanya, Türk ihracatçısına hızlı, güvenli sevkiyat ve maliyet avantajı sunmayı hedefliyor. TİM Başkanı Mustafa Gültepe, hava yoluyla yapılan ihracatın 2024’te %45 artarak 244 bin tona ve 26 milyar dolara ulaştığını belirtti. THY Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bolat ise lojistik maliyetlerde ciddi avantaj sağlayan bu iş birliğinin rekabet gücünü artıracağını vurguladı. THY’nin 150’den fazla ülkedeki geniş ağı sayesinde Türk ürünlerinin dünya pazarlarındaki erişimi daha da güçlenecek.

✦ Nisan ayında Türkiye havacılıkta bir ilke imza atarak “Eş Zamanlı Üçlü Bağımsız Pist Operasyonları”nı Avrupa’da ilk, dünyada ise ABD’nin ardından ikinci kez uygulayan ülke oldu. Sistem, aynı anda üç uçağın birbirinden bağımsız pistlerde iniş-kalkış yapmasını sağlarken hava trafik akışını hızlandırıp havalimanının dinamik kapasitesini önemli ölçüde artıracak. DHMİ’nin öncülüğünde, İGA, Eurocontrol, SHGM ve THY gibi kurumların katkısıyla hayata geçirilen bu proje için 500 hava trafik kontrolörüne toplam 4.500 saatlik eğitim verildi. Eğitimin büyük bölümü, Türkiye’nin yerli ve milli hava trafik kontrol simülatörü atcTRsim ile gerçekleştirildi. Bakan Uraloğlu, İstanbul Havalimanı’nın sadece Türkiye için değil, küresel havacılık için de bir başarı simgesi olduğunu vurgularken bu operasyonun “dünya havacılık tarihine altın harflerle yazılacak bir başarı” olduğunu ifade etti.

✦ Antalya Havalimanı’nın yeni iç ve dış hat terminal binaları Cumhurbaşkanı’nın katılımıyla hizmete açıldı. Yeni yatırımlarla havalimanının yolcu kapasitesi 35 milyondan 82 milyona çıkarıldı. Yaklaşık 927 milyon avroluk yatırım hacmine sahip proje, kamu-özel iş birliği modeliyle hayata geçirildi. Erdoğan, projeyle birlikte 25 yıllık işletme süresi için 8,55 milyar euroluk kira geliri elde edileceğini, bunun 2,13 milyar eurosunun Mart 2022’de peşin ödendiğini vurguladı. Yeni terminal binalarıyla dış hatlar terminali 224 bin, iç hatlar terminali 75 bin metrekareye genişletildi. Uçak park pozisyonu 108’den 176’ya çıkarıldı; VIP ve genel havacılık terminalleri, konuk evi ve DHMİ hizmet binaları da projeye dâhil edildi. Erdoğan, Antalya’nın turizm potansiyelini daha da yukarı taşıyacak bu projenin, küresel havacılıkta Türkiye’nin liderliğini pekiştireceğini belirtti.

✦ Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, 2025 yılının ilk çeyreğinde havayolunu tercih eden yolcu sayısının 45 milyon 175 bin 946’ya ulaştığını açıkladı. Ramazan Bayramı tatilini kapsayan 28 Mart–6 Nisan döneminde ise havalimanlarında toplam 6,1 milyon yolcuya hizmet verildi. Bu süreçte İstanbul, Esenboğa, İzmir, Antalya, Bodrum ve Dalaman havalimanları 2025 yılı yolcu rekorlarını kırdı. Özellikle İstanbul Havalimanı, 6 Nisan günü 258 bin 242 yolcuyla yılın en yüksek günlük yolcu sayısına ulaştı. Ocak-Mart 2025 döneminde Türkiye genelinde toplam uçak trafiği 500 bini aşarken; iç hatlarda 20,6 milyon, dış hatlarda ise 24,4 milyon yolcu seyahat etti. Aynı dönemde İstanbul Havalimanı 17,9 milyon yolcuya, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı 10,3 milyon yolcuya, İstanbul Atatürk Havalimanı 6.186 uçuşa ev sahipliği yaptı. Turizm merkezlerindeki havalimanlarında ise 3 ayda toplam 6 milyonun üzerinde yolcu ağırlandı. Antalya Havalimanı 3 milyondan fazla yolcuya hizmet verirken, İzmir Adnan Menderes Havalimanı 2,3 milyon, Dalaman ve Milas-Bodrum havalimanları ise toplamda yaklaşık 557 bin yolcuya ulaşarak bölgesel trafiğin gücünü ortaya koydu.

Sektörel Açıklamalar

✦ American Airlines 2025 yılına dair yıl sonu tahminlerini geri çekti. Bu karar, Trump yönetiminin uyguladığı tarifelerin yol açtığı ekonomik belirsizlikler ve iç hatlardaki talep düşüşü nedeniyle alındı. American Airlines, 2025'in ilk çeyreğinde 473 milyon dolar zarar açıkladı. Şirket CEO’su Robert Isom, perşembe günü düzenlenen birinci çeyrek analist toplantısında yatırımcılara yaptığı açıklamada, “Yılın geri kalanına baktığımızda büyüme konusunda çok temkinli, hatta olumsuz bir yaklaşım benimsiyoruz.” dedi.

✦ Boeing CEO’su Kelly Ortberg, CNBC’ye yaptığı açıklamada, Çin ile yaşanan ticaret savaşının şirketin finansal toparlanmasını ya da uçak teslimat hedeflerini engellemeyeceğini söyledi. Çinli havayolları, artan gümrük vergileri nedeniyle Boeing’den uçak teslim almayı durdurdu. Bu nedenle Çin’de teslimata hazır olan üç uçaktan ikisi Seattle’a geri getirildi. Ortberg, "Çinli havayolları, tarifeler nedeniyle uçak teslim almayı durdurduğu için Çin’de teslimata hazır üç uçağımız vardı, bunlardan ikisini Seattle’a geri getirdik." dedi. Şirketin bu yıl Çinli havayollarına 50 uçak teslim etmeyi planladığını hatırlatan Ortberg, "Şu anda bu uçakları başka alıcılara yönlendirme seçeneklerini aktif şekilde değerlendiriyoruz." ifadelerini kullandı. Çin'in ABD ürünlerine uyguladığı vergi %125'e yükselirken, ABD de Çin ürünlerine %145 vergi getirdi. Ortberg, "Bu talihsiz bir durum, fakat kısa vadede teslimat isteyen birçok müşterimiz var. Bu yüzden arzı daha istikrarlı talep olan pazarlara kaydırmayı planlıyoruz. Teslim almayacak müşteriler için uçak üretmeye devam etmeyeceğiz." diyerek şirketin yeni stratejisini anlattı.

✦ TAV Havalimanları İcra Kurulu Başkanı Serkan Kaptan, 2025 yılının ilk çeyreğine ilişkin yaptığı açıklamada, şirketin dış hat yolcu sayısının geçen yılın aynı dönemine göre %5 artarak 9,8 milyona, iç hat yolcu sayısının ise %4 artarak 8 milyona ulaştığını belirtti. Toplam yolcu sayısının 17,8 milyon olduğunu aktaran Kaptan, Antalya Havalimanı'nda tamamlanan terminal ve hava tarafı yatırımlarıyla kapasitenin 80 milyon yolcunun üzerine çıkarılmasının hedeflendiğini söyledi. Ankara’daki yatırımların da takvime uygun ilerlediğini ve ikinci çeyrek içerisinde tamamlanmasının planlandığını ifade etti. Çevresel sorumluluk ve operasyonel verimliliğe verdikleri önemi vurgulayan Kaptan, Bodrum ve İzmir'deki güneş enerjisi santrallerinin inşaatlarının programa uygun şekilde devam ettiğini ve bu projelerin 2025 ikinci çeyrekte tamamlanmasının beklendiğini belirtti.