Sektörel Görünüm - Mayıs 2025 Havacılık Bülteni

Veriler

Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) verilerine göre, Türkiye genelindeki toplam uçak trafiği nisan ayında, geçen yılın aynı dönemine kıyasla %4,43 artış gösterdi. Bu dönemde iç hat uçuşlarında %1,4’lük bir azalma kaydedilirken, dış hat trafiğinde %11,2 oranında artış yaşandı. Aylık bazda değerlendirildiğinde ise, mart ayına göre dış hat uçak trafiği %26,6 oranında yükselerek toplam uçuş trafiğinde %11,2’lik artışa neden oldu. Buna karşın iç hatlarda %0,4’lük sınırlı bir düşüş görüldü. Nisan ayında toplam uçuş trafiğine en fazla katkı sağlayan ilk üç havalimanının aylık performansına bakıldığında; İstanbul Havalimanı’nda %6,9, Sabiha Gökçen Havalimanı’nda %3 oranında artış gerçekleşti. Antalya Havalimanı ise dış hat sezonunun etkisiyle dikkat çekici bir yükseliş kaydederek uçuş trafiğini bir önceki aya göre %111 oranında artırdı.

Yolcu sayıları tarafında ise yıllık bazda %5,8’lik bir artış kaydedildi. Aylık değişimlere bakıldığında oldukça güçlü bir artış dikkat çekti. Dış hat yolcu sayısı bir önceki aya göre %37,1 artarken, iç hat yolcu sayısı %20,9 yükseldi. Böylece toplam yolcu sayısında aylık bazda %29,7 oranında artış gerçekleşti.

✦ Şirket özelindeki verileri incelediğimizde THY’nin nisan ayında toplam yolcu trafiğinin geçen yıla kıyasla %5,6 arttığını görüyoruz. Yolcu sayısı, iç hatlarda %5,1 daralırken dış hatlarda %12,6 büyüme kaydetti. Şirketin gelir elde etme amacıyla sahip olduğu toplam kapasiteyi ifade eden arz edilen koltuk kilometre verisi, iç hatlarda %4,7 düşüş gösterirken dış hatlardaki %8,5’lik yükselişin etkisiyle toplamda %7 arttı. Öte yandan geçtiğimiz ay Türk Hava Yolları, Nisan 2024’ün %2,4 üzerinde 45.021 sefer düzenlerken bu seferlerdeki doluluk oranları yurt içinde %87,7, yurt dışında %82,7 oldu. Geçen senenin aynı döneminde bu oranlar %86,5 ve %80,2’ydi. Kargo tarafında ise toplam taşınan yük miktarı önceki yıla göre %5,5 artış gösterdi.

✦ Aynı dönemde Pegasus’un toplam yolcu sayısı, önceki yılın %18 üzerinde 3,45 milyon kişiye ulaştı. Bunun alt kırılımlarından iç hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme %8, dış hatlardaki yolcu sayısındaki büyüme ise %25 olarak kaydedildi. Mart ayında şirketin toplam uçuş trafiği neredeyse 19 bin seviyesine çıkarak yıllık bazda %18 büyüme gösterdi ve aynı dönemde bu uçuşlardaki doluluk oranı 1,5 bp düşerek %86,8 olarak gerçekleşti. Dış hatlardaki doluluk oranı ise 0,8 bp düşüşle %90,7 seviyesine düştü. Toplam arz edilen koltuk kilometre 6.321 milyon kilometre ile yıllık bazda %23 arttı.

✦ TAV Havalimanları’nın açıkladığı yatırımcı bültenine göre nisan ayında hizmet verilen toplam yolcu sayısı 8 milyonun üzerine çıkarak 2024’ün aynı dönemine kıyasla %8 artarken, uçuş sayısı 57 binin üzerine çıkarak %7 büyüme kaydetti. Dış hatlardaki yolcu trafiği 5,180 milyonla %13 yükselirken, iç hatlardaki yolcu trafiği 2,951 milyonla yatay performans gösterdi. Yeni pist açılışı bu yıl içinde gerçekleşen Antalya Havalimanı’nın yolcu sayısında %8 artış yaşanırken Ankara Havalimanı’nın yolcu sayısında değişim gözlemlenmedi. Toplam trafiğe en yüksek katkıyı sağlayan diğer havalimanları Medine ve Almatı’nın yolcu trafiği de %14 ve %12 oranında arttı.

Gelişmeler

✦ Hindistan Sivil Havacılık Güvenliği Bürosu (BCAS), yer hizmetleri alanında faaliyet gösteren Türk şirketi Çelebi’nin güvenlik iznini ulusal güvenlik gerekçesiyle 15 Mayıs 2025 itibarıyla iptal etti. Bu karar, Pahalgam’daki terör saldırısı ve Hindistan’ın başlattığı “Sindoor Operasyonu” sonrası Türkiye’nin Pakistan’a verdiği siyasi destek algısının yarattığı kamuoyu baskısının hemen ardından geldi. BCAS tarafından yayımlanan resmi emirle birlikte tüm havalimanı otoriteleri ve şirket yöneticilerine bildirim yapılırken, güvenlik izninin iptali başkent Yeni Delhi dahil olmak üzere Bengaluru, Goa, Haydarabad ve Koçi gibi büyük şehirlerdeki operasyonların durmasına yol açtı. Mevzuat gereği bu izin olmadan şirketin faaliyetlerini sürdürmesi mümkün görünmezken, Çelebi’nin Borsa İstanbul’daki işlemleri de şirket talebiyle geçici olarak durduruldu. Şirket Kamuoyunu Aydınlatma Platformu’nda yaptığı bildirimde güvenlik izni iptal edilen bağlı ortaklıkların cirodaki payının %33,78 olduğunu duyurdu.

✧ Daha sonrasında Çelebi, Sivil Havacılık Güvenlik Bürosu’nun verdiği bu güvenlik izni iptali kararına karşın hukuki mücadele başlattı. Şirket söz konusu kararın keyfi, gerekçesiz ve usulsüz olduğunu savunarak Hindistan hükümetine dava açtı. Hint hükümeti kararı “ulusal güvenlik” gerekçesiyle savunurken, Çelebi ise %65’i küresel yatırımcılara ait özel bir şirket olarak siyasi bağlantılardan bağımsız olduklarını belirtiyor.

✦ Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü verilerine göre 2025 yılı sonuna kadar lisanslı pilot sayısının 15.530’dan 16.030’a, lisanslı balon pilotu sayısının ise 735’ten 773’e çıkarılması planlanırken, denetim faaliyetlerinin de artırılarak 2024 sonunda 1.787 olan denetim sayısının 2025’te 1.856’ya ulaşması öngörülüyor. Milli Teknoloji Hamlesi doğrultusunda çevreye duyarlı uygulamaların benimsendiği sektörde, Kalkınma Planı kapsamında Türkiye’nin havacılık ve uzay alanında küresel rekabette daha güçlü bir konuma ulaşması hedefleniyor. Ayrıca Türkiye’nin, Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO) düzenlemelerine uyum oranının %85 seviyesinde korunması hedefleniyor. Bu adımlar, Türkiye’nin sivil havacılık alanındaki uluslararası etkinliğini ve rekabet gücünü artırmaya yönelik stratejik vizyonun bir parçası olarak öne çıkıyor.

✦ 2025 yılına güçlü bir performansla başlayan İstanbul Sabiha Gökçen Uluslararası Havalimanı (İSG), Avrupa’daki havalimanları arasında büyüme oranı ve yolcu sayısıyla öne çıkarak dikkatleri üzerine çekti. Uluslararası Havalimanları Konseyi (ACI) verilerine göre, 40 milyonun üzerinde yolcuya hizmet veren havalimanları kategorisinde %9,6’lık büyüme oranına ulaşan İSG, Avrupa’nın en hızlı büyüyen havalimanı oldu. Ocak-Mart 2025 döneminde yolcu sayısını bir önceki yıla göre %9 artırarak kıtanın en yoğun sekizinci havalimanı konumuna yükselen İSG, bu dönemde aynı zamanda Avrupa’nın en hızlı büyüyen ikinci havalimanı unvanını da elde etti. Havalimanının bu başarıyı stratejik konumu, modern altyapısı ve yolcu memnuniyetine dayalı hizmet anlayışı sayesinde yakaladığı belirtilirken yıl boyunca bu ivmenin sürmesi bekleniyor.

✦ ABD ve Çin arasında geçici gümrük tarifesi indirimiyle sağlanan ticari yumuşama sonrası, Çin hükümeti Boeing jetlerinin teslimatına yönelik uyguladığı bir aylık yasağı kaldırdı. ABD’nin Çin ithalatına uyguladığı %145’lik vergiyi geçici olarak %30’a, Çin’in de %125’lik tarifeyi %10’a indirmesinin ardından gelen bu adım, Boeing için kısa vadede önemli bir rahatlama sağlayacak. Bloomberg’e konuşan kaynaklara göre, bu hafta ABD yapımı uçakların Çinli havayollarına teslimatları yeniden başlayabilecek, ancak teslimatların kesin tarihine ilişkin belirsizlik sürüyor. Çin’in, küresel uçak talebinin önümüzdeki 20 yıl içinde yaklaşık %20’sini oluşturacağı öngörülürken, bu teslimatların yeniden başlaması Boeing’in maliyetleri düşürmesine ve teslimatla birlikte ödemeleri güvence altına almasına katkı sağlayacak. Ancak üç aylık vergi indirimi süresi sonunda ticaret anlaşmazlıklarının çözülmemesi halinde jet teslimatlarının sürdürülebilirliği yeniden risk altına girebilir.

✦ Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre, işletme ve basit belgeli konaklama tesislerinde Mart 2025 itibarıyla doluluk oranı %26,79’a gerileyerek pandemi döneminden bu yana görülen en düşük seviyeye indi. Bir önceki yıl aynı dönemde %32,32 olan doluluk oranı, en son Mayıs 2021’deki %21,55 seviyesinden sonra bu kadar düşük gerçekleşmişti. Mart ayında toplam geceleme sayısı da bir önceki yılın aynı dönemine göre %13,45 azalarak 8 milyon 164 bin 932’ye düştü. Gecelemelerin 4,19 milyonu yabancı, 3,97 milyonu ise yerli ziyaretçiler tarafından gerçekleştirildi. Aynı ayda konaklama tesislerine gelen toplam ziyaretçi sayısı %11,6 düşüşle 2 milyon 995 bin 27 oldu. Kalış süresi 2,2 günden 2,6 güne çıkarken, ilk çeyrekte ülkeye gelen toplam ziyaretçi sayısı da bir önceki yıla göre %2,47 azalarak 8 milyon 843 bin 538 olarak kaydedildi. Bu veriler, turizm sektörünün 2025 yılına zayıf bir başlangıç yaptığını ve hem yerli hem yabancı talepte düşüş yaşandığını ortaya koyuyor.

✦ ABD’li havacılık devi Boeing, dijital varlıklarının önemli bir kısmını 10,55 milyar dolar nakit karşılığında yazılım odaklı yatırım firması Thoma Bravo’ya satmak üzere kesin anlaşmaya vardığını duyurdu. Satış kapsamında Jeppesen, ForeFlight, AerData ve OzRunways gibi markalar yer alırken işlemin 2025 yılı sonuna kadar tamamlanması bekleniyor. Anlaşma, düzenleyici onaylar ve kapanış şartlarına tabi olacak. Boeing CEO’su Kelly Ortberg, bu satışın şirketin bilançosunu güçlendirme ve ticari ile savunma odaklı temel işlerine yeniden yoğunlaşma stratejisinin bir parçası olduğunu belirtirken Thoma Bravo’nun Yönetici Ortağı Holden Spaht, Jeppesen gibi köklü markaları içeren bu teknoloji platformuna yatırım yapmaktan gurur duyduklarını ifade etti. Boeing’in Dijital Havacılık Çözümleri biriminde dünya genelinde yaklaşık 3.900 çalışan görev yaparken şirket sürecin çalışanlar açısından sorunsuz ilerlemesi için Thoma Bravo ile yakın iş birliği içinde olduğunu açıkladı.

Sektörden Açıklamalar

✦ Avrupa Seyahat Komisyonu (ETC) Başkanı Miguel Sanz, Avrupa’nın turizm sektörünün olağanüstü bir dayanıklılık göstermeye devam ettiğini ifade etti. Son verilerin, Avrupa turizminin değişen seyahatçi önceliklerine nasıl yanıt verdiğini açıkça ortaya koyduğunu belirten Sanz, fiyat-performans açısından cazip destinasyonlara olan ilginin arttığını ve geleneksel yoğun sezon dışında seyahat etme talebinin yükseldiğini dile getirdi. Bu eğilimlerin yalnızca maliyet hassasiyetini değil, aynı zamanda daha dengeli ve otantik seyahat deneyimlerine olan isteği de yansıttığını söyledi. Ayrıca, küresel belirsizliklerin arttığı bir ortamda Avrupa’nın çeşitlilik, ulaşılabilirlik ve güvenilir kalite sunma kapasitesinin kıtayı dünya genelinde tercih edilen bir destinasyon olarak güçlü bir konumda tuttuğunu vurguladı.

✦ TÜROFED Başkan Yardımcısı Mehmet İşler, turizmin dinamik, aktif ve dünyayla entegre olmuş bir sektör olduğunu vurgulayarak, 2025 yılı için beklentilerinin 65 milyon turist ağırlamak ve 64 milyar dolar turizm geliri elde etmek olduğunu ifade etti. Geçmiş yıllarda turist sayısının fazla ancak gelirlerin düşük olduğunu hatırlatan İşler, Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı'nın katkısıyla tanıtım faaliyetlerinde önemli ilerlemeler kaydedildiğini belirtti. Türkiye’nin artık ekonomik ve ucuz bir tatil ülkesi olmaktan çıkıp, hakkının ve değerinin verildiği, güçlü bir fiyat-performans dengesi sunan destinasyon haline geldiğini dile getirdi. Bu gelişmelerin, Türkiye’yi dünya sıralamasında ilk beş turizm ülkesi arasına taşıdığını belirten İşler, sektör olarak nihai hedeflerinin Türkiye’yi dünya çapında ilk üç turizm destinasyonu arasına sokmak olduğunu söyledi.

✦ Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Yönetim Kurulu Üyesi Engin Ceylan, Türkiye’nin uluslararası alanda öne çıkan önemli bir turizm destinasyonu olduğunu vurguladı. Özellikle Çin, Almanya ve İngiltere gibi ülkelerden gelen ziyaretçi sayısında artış beklediklerini belirten Ceylan, klasik deniz-kum-güneş turizminin yanında sağlık, kültür ve gastronomi gibi alternatif alanlarda da kayda değer bir gelişme yaşandığını ifade etti. Turizmdeki çeşitliliğin hem ziyaretçi sayısını hem de elde edilen geliri artırdığına dikkat çeken Ceylan, Türkiye’nin fiyat seviyelerinin bazı ülkelere göre yüksek olmasına rağmen sunulan hizmet kalitesinin çok daha üstün olduğunu savundu. Ülkenin turizm faaliyetlerinin hem nitelik hem de nicelik açısından güçlü bir düzeyde yürütüldüğünü kaydetti. Geçtiğimiz yılın sektör açısından rekorlarla tamamlandığını anımsatan Ceylan, bu yıl için de %10-15 arasında bir büyüme öngördüklerini ve geçen yılki verilerin üzerine çıkılmasının mümkün olduğunu dile getirdi.