Sektörel Görünüm - Mayıs 2025 Enerji Bülteni

Veriler

✦ Türkiye’nin toplam elektrik tüketimi, nisan ayında 25.673.350 MWh olarak kaydedildi ve geçtiğimiz yılın aynı dönemine kıyasla %6,70’lik bir artış gösterdi. Günlük ortalama elektrik tüketiminde ise ısıtma ihtiyacının daha yoğun hissedildiği mart ayına göre %4,2’lik bir daralma kaydedildi.

✦ Nisan ayında elektrik tüketimindeki artışla beraber ortalama piyasa takas fiyatlarında, geçtiğimiz seneye kıyasla yukarı yönlü bir ivme izledik. Ortalama PTF, 2024’ün aynı dönemine göre %18,15, bir önceki aya göre %9,25 artarak 64,58 USD seviyesine yükseldi. Yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam üretimdeki payı önceki aylara göre artış gösterse de geçtiğimiz yılın aynı dönemine kıyasla hâlâ belirgin şekilde düşük seyretti. Bu durum tüketimdeki güçlü artışla birlikte değerlendirildiğinde, fiyatlardaki yukarı yönlü hareketin temel belirleyicileri arasında yer aldı.

✦ Nisan ayında elektrik üretimine en büyük katkı %30,13 ile hidroelektrik santrallerinden geldi. Bunu %18,04 ile doğal gaz ve %16,86 ile ithal kömür santralleri takip etti. Bunların dışında rüzgar santrallerinin toplam üretimdeki payı %11,59, güneş santrallerinin 2,58, yerli kömür santrallerinin %11,89 ve jeotermal santrallerinin %3,85 oldu. Böylece Nisan 2024’de %60,11 olan yenilenebilir enerji payı geçtiğimiz ayda %50,91 olarak gerçekleşti.

Gelişmeler

✦ İstanbul Doğal Kaynaklar Zirvesi kapsamında açıklamalarda bulunan Suriye Enerji Bakanı Muhammed el-Beşir, Türkiye ile enerji iş birliğini güçlendirmek istediklerini belirterek Türk şirketlerine petrol, doğalgaz, rafinaj, iletim, elektrik hatlarının rehabilitasyonu ve madencilik gibi alanlarda yatırım çağrısında bulundu. El-Beşir, Türkiye’den Suriye’ye uzanacak 400 kV’lık elektrik hattı için anlaşma aşamasına gelindiğini, ayrıca Kilis-Halep doğalgaz hattı üzerinde çalışmalar yürütüldüğünü ve bu hat aracılığıyla günlük 6 milyon metreküp gaz sağlanabileceğini söyledi. Reyhanlı-Harem hattı için de ihale sürecinin tamamlandığını belirten el-Beşir, bu hat üzerinden Suriye’nin kuzeyine yaklaşık 80 MW elektrik iletilmesinin planlandığını aktardı. Fosfat ve lityum gibi madenler dahil olmak üzere enerji alanında geniş iş birliği fırsatları bulunduğunu ifade eden el-Beşir, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ile denizlerde doğal gaz arama faaliyetlerinin de gündeme geldiğini ve genel bir enerji iş birliği çerçeve anlaşması imzalanacağını duyurdu.

✦ OPEC ve OPEC dışı bazı üretici ülkelerden oluşan OPEC+ grubu üyesi 8 ülke, 3 Mayıs günü piyasa koşullarını değerlendirmek üzere toplandı. Görüşmede, nisan ayında başlayan gönüllü üretim kesintilerinin kademeli biçimde sonlandırılması kapsamında haziran ayında günlük 411 bin varillik üretim artışına gitme kararı alındı. Suudi Arabistan, Rusya, Irak, BAE, Kuveyt, Kazakistan, Cezayir ve Umman’ın yer aldığı bu ülkeler, toplamda 2,2 milyon varillik kesintiyi üç ayda esnek şekilde sonlandırmayı planlarken bu artışların piyasa koşullarına bağlı olarak durdurulabileceği veya geri çekilebileceği vurgulandı. Söz konusu karar, düşük petrol stoklarının sağlıklı piyasa dinamiklerini yansıttığı görüşüne dayanırken üretim artışı kararı 5 Aralık 2024’te alınan plan çerçevesinde uygulanıyor. OPEC+ grubu ayrıca, temmuz ayı üretim seviyesini belirlemek üzere 1 Haziran’da yeniden toplanacak.

✦ Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC) tarafından hazırlanan “Türkiye Enerji Verimliliği Görünümü 2025” raporuna göre, 2024 yılında enerji sektöründe öne çıkan başlıklar arasında elektrik talebindeki güçlü artış, yenilenebilir enerji yatırımlarındaki ivmelenme ve enerji arz yapısındaki dönüşüm yer aldı. Brüt elektrik talebi %5 artarak 348,9 TWh seviyesine ulaşırken, bu artışta elektrikli araç sayısının 184.000’e çıkması, ısı pompası çözümlerinin yaygınlaşması ve dijitalleşmeyle büyüyen veri merkezi kullanımı belirleyici oldu. Kurulu güç içinde yenilenebilir kaynakların payı %58’e yükselirken, ilave kapasitenin %98’i güneş ve rüzgar ağırlıklı kaynaklardan sağlandı. Karadeniz gazı ve Gabar petrolü gibi yeni keşiflerle yerli hidrokarbon üretimi artış gösterdi; günlük üretim seviyeleri sırasıyla 7 milyon m³ ve 70.000 varile ulaştı. Elektrik tüketimi özellikle binalar ve sanayi sektörlerinde artarken, ulaşım ve ısıtma-soğutma alanlarında elektrifikasyon ve verimlilik odaklı teknolojiler öne çıktı. Önümüzdeki dönemde ise Türkiye’nin enerji politikalarında verimlilik, dijitalleşme ve elektrifikasyon ekseninde stratejik bir dönüşüm bekleniyor. 2030 yılına kadar birincil enerji tüketiminin %16, sera gazı emisyonlarının ise %14 azaltılması hedeflenirken bu doğrultuda yeni nesil enerji verimliliği çözümlerinin tüm sektörlerde yaygınlaştırılması öngörülüyor. Güneş enerjisi başta olmak üzere yenilenebilir kaynakların büyümesiyle 2030’a kadar toplam kurulu gücün 135 GW seviyesine ulaşması öngörülürken elektriğin enerji sistemi içindeki payının %30’un üzerine çıkacağı hesaplanıyor. Enerji verimliliği yatırımlarının 2030’a kadar kümülatif 20 milyar doları aşarak ekonomiye 45 milyar dolarlık katkı sağlaması, enerji ithalatını azaltması ve istihdama 700 bin kişilik ek potansiyel sunması bekleniyor.

✦ 28 Nisan’da Portekiz ve İspanya başta olmak üzere Güney Avrupa’da yaşanan geniş çaplı elektrik kesintisinin ardından ortaya atılan “nadir atmosferik olay” iddiası Portekiz’in elektrik iletim sistemi operatörü REN tarafından yalanlandı. İlk olarak pazartesi günü yayılan ve REN’e atfedilen açıklamada, İspanya iç bölgelerindeki aşırı sıcaklık değişimlerinin çok yüksek gerilim hatlarında (400 kV) “indüklenmiş atmosferik titreşim”e neden olduğu ve bunun Avrupa şebekesinde senkronizasyon kayıplarına yol açarak ardışık kesintilere neden olduğu iddia edilmişti. Ancak REN sözcüsü Bruno Silva, salı günü AFP’ye yaptığı açıklamada söz konusu metnin kurum tarafından yayınlanmadığını ifade etti ve daha fazla detay paylaşmadı. Öte yandan İspanya'nın iletim operatörü Red Eléctrica de España (REE), yaşanan kesintinin teknik bir arızadan kaynaklandığını belirtirken siber saldırı ihtimalini dışladı. Kesintinin kesin nedenine ilişkin araştırmalar ise halen sürüyor.

✦ Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Elektrikli Araçlar İçin Hızlı Şarj Altyapısı Destek Programı kapsamında ikinci çağrı dönemi başlatılırken toplam 500 milyon TL bütçeyle yatırımların %75’ine kadar destek sağlanacağı açıklandı. İlk çağrıyla 81 ilde kurulan yaklaşık 12 bin hızlı şarj istasyonu ve 30 bine yakın şarj noktası sayesinde ülke genelinde elektrikli araç sahiplerine kesintisiz seyahat imkanı sunulmuştu. Yeni çağrıda ise özellikle nüfus yoğunluğu düşük bölgelerde altyapının yaygınlaştırılması hedefleniyor. Bakan Mehmet Fatih Kacır, Türkiye’yi yenilikçi teknolojilerde öncü ülke yapma hedefiyle yürütülen bu programla elektrikli araç kullanımının tüm yurda yayılmasının amaçlandığını belirtti.

✦ ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan’da duyurduğu karşılıklılık esaslı gümrük tarifeleriyle yükselen ticaret tansiyonu, Avrupa’da gaz piyasalarında keskin bir düşüşü beraberinde getirdi. Hollanda merkezli TTF’de megavatsaat başı doğalgaz fiyatı, bir hafta içinde %20 değer kaybederek Mayıs 2024’ten bu yana en düşük seviyeye geriledi. ABD ile Çin arasındaki karşılıklı tarife restleşmeleri, küresel ekonomide durgunluk beklentilerini artırırken, Çin’in gaz talebinde zayıflama olasılığı ve LNG arzının Asya yerine Avrupa’ya yönelme ihtimali de fiyatlar üzerinde baskı kurdu. Öte yandan, Çin’in ABD’ye %84 misilleme vergisine karşılık ABD’nin %125 oranında vergi açıklaması enerji piyasalarında belirsizlikleri artırdı. Doğalgaz TTF’leri güncel durumda 32,8 EUR seviyesinden işlem görüyor.

✦ Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, elektrik fiyatları ile ilgili yaptığı açıklamada fiyatlardaki artışın devletin sağladığı destek miktarındaki bir düzenleme olduğunu ve enerji maliyetlerinin halen vatandaşlara tam olarak yansıtılmadığını vurguladı. Elektrik faturalarının uzun süredir büyük kısmının kamu tarafından karşılandığını hatırlatan Bayraktar, artış öncesinde bu oranın %60 seviyesinde olduğunu, yeni dönemde de faturaların %50’sinin devlet tarafından sübvanse edilmeye devam ettiğini belirtti. Bakan, özellikle dar ve sabit gelirli vatandaşlara yönelik desteklerin süreceğini, zam kararının doğrudan maliyet yansıtmasından çok, destek mekanizmasındaki revizyonla ilgili olduğunu ifade etti. Yeni bir zam planı bulunmadığını söyleyen Bayraktar, kamu bütçesinden sağlanan bu desteklerin süreceğini dile getirdi. Elektriğe 5 Nisan'dan itibaren geçerli olmak üzere mesken aboneleri için %25’lik bir zam yapılmıştı.

Sektörden Açıklamalar

✦ Ember Türkiye ve Kafkaslar Bölge Lideri Ufuk Alparslan, BloombergHT’de katıldığı programda Türkiye’nin 2035 enerji hedeflerine ulaşabilmesi için her yıl yaklaşık 8 GW güneş ve rüzgar enerjisi kapasitesinin devreye alınması gerektiğini belirtti. Bu kapasitenin yaklaşık 5 GW’ının güneş, 3 GW’ının ise rüzgar enerjisinden karşılanmasının öngörüldüğünü söyleyen Alparslan, bu büyümenin ciddi bir finansman ihtiyacı doğurduğunu vurguladı. Artan kredi maliyetleri ve finansman sıkıntılarına değinen Alparslan, yurt dışından kaynak çekmenin önemine işaret ederek, kalkınma bankaları veya doğrudan yabancı yatırımların bu süreçte belirleyici olacağını ifade etti. Ancak batılı şirketlerin son 5-10 yıldır Türkiye enerji sektöründen çıkma eğiliminde olduğunu, bazı büyük şirketlerin Türkiye’den çekilirken Hindistan, Arnavutluk ve Şili gibi ülkelerde yatırımlarını artırmaya devam ettiklerini belirtti. Alparslan, tüm bu gelişmelere rağmen olumlu gelişmelerin de yaşandığını belirterek, Asya Kalkınma Bankası’nın yakın zamanda Türkiye’de enerji projelerinin finansmanına yönelik operasyonlarına başlayacağını açıklamasının önemli bir gelişme olduğunu sözlerine ekledi.

✦ Enerji Depolama Endüstrileri Derneği Başkan Yardımcısı Ramazan Kaya, 28 Nisan’da yaptığı açıklamalarda, Türkiye’de enerji depolama alanındaki gelişmelere ve sektörün potansiyeline dikkat çekti. Kasım 2022’de yapılan düzenleme sonrası EPDK tarafından yaklaşık 33.000 MW’lık kapasite tahsisi yapıldığını belirten Kaya, o tarihten bu yana 4-5 firmanın enerji depolama lisansı aldığını ifade etti. Kaya, mevcut başvurular doğrultusunda 2026 yılının ilk çeyreğinde toplam yatırımların yaklaşık %15-20’sinin devreye alınmasının öngörüldüğünü söyledi. Bu gelişmelerin Türkiye için büyük bir fırsat sunduğunu vurgulayan Kaya, ülkenin batarya üretimi ve enerji depolama alanında bölgesel bir üs haline gelebileceğini belirtti.

✦ Enerjisa Commodities Müşteri Çözümleri Müdürü Efe Özgören, BloombergHT’de yayınlanan Enerjide Görünüm programında yaptığı değerlendirmede, PTF tavan fiyatının 3.000 TL’den 3.400 TL’ye yükselmesiyle birlikte nisan ayında elektrik fiyatlarında artış gözlemlendiğini belirtti. Önümüzdeki aylarda tavan fiyatın 3.600–3.800 TL seviyelerine çıkarılmasının olası olduğunu, bu artışın kademeli veya tek seferde gerçekleşebileceğini ifade eden Özgören, yıl sonunda PTF’nin 3.200 TL seviyesinde kapanmasını beklediklerini aktardı. Küresel ölçekte TTF’de son iki ayda %45, Brent petrol fiyatlarında ise %20 oranında düşüş yaşandığını belirten Özgören, enerji fiyatlarındaki bu düşüşün, ekonomik yavaşlama riskiyle birlikte gaz stoku olan ülkelerin erken ve ucuz satış yapma eğiliminden kaynaklandığını ifade etti. Avrupa’daki gaz depolama seviyesinin kış sonrası %38’e gerilediğini, geçen yıl bu oranın %66 olduğunu vurgulayan Özgören, kasım ayına kadar %83 seviyesine ulaşmanın hedeflendiğini söyledi. Türkiye’de ve Avrupa’da şebeke iyileştirmeleri sayesinde elektrik kesintilerinin son derece nadir hale geldiğini belirten Özgören, ancak elektrik hatlarında yaşanan ani güç düşüşlerinin domino etkisiyle birden fazla ülkeyi etkileyebildiğini, bu tür olayların artık ulusal değil bölgesel sonuçlar doğurduğunu ifade etti.