Savaş başlıyor mu, bitti mi

23 Haziran Pazartesi gününden herkese iyi haftalar, Fintables Bülten’e hoş geldiniz.

☑ ABD’nin tarihte ilk kez İran topraklarına direkt saldırısıyla İsrail-İran savaşı yeni bir eşiğe taşınırken, bölgesel çatışma küresel kriz ihtimaline doğru derinleşiyor.

☑ ABD’nin savaşa doğrudan dahil olması ve İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma ihtimali, enerji ve finans piyasalarında jeopolitik risk primini yeniden ana fiyatlama unsuru haline getirdi.

☑ Goldman Sachs, kısa vadede Brent’in 110 dolara çıkabileceğini, akış kısmen devam etse bile yıl sonuna doğru fiyatların 95 dolar seviyesine oturabileceğini öngörüyor.

☑ TCMB, sadeleşme adımlarıyla KKM’den kademeli çıkışı teşvik ederken TL mevduatın sistem içindeki payını artırmaya yönelik yönlendirici bir çerçeve oluşturdu.

Okuma süresi: 3 dakika 54 saniye.

Ajanda

1️⃣ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, haziran ayına ilişkin finansal hizmetler istatistikleri ve finansal hizmetler güven endeksini açıklayacak.

2️⃣ ABD'nin İran’a yönelik saldırısının ardından yaşanan gelişmeler takip ediliyor.

3️⃣ Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde’ın konuşması bekleniyor.

Fordow nükleer tesisindeki hasar (Maxar Uydu Görüntüleri)

ABD’de dahil oldu

İsrail-İran savaşı onuncu gününde yeni bir faza geçti ve ABD ilk kez savaşa doğrudan müdahil oldu. Pazar sabahı Amerikan B-2 hayalet bombardıman uçakları İran’ın üç nükleer tesisini – Fordow, Natanz ve İsfahan – hedef aldı. Operasyonu Trump duyurdu ve sosyal medya hesabından “Fordow artık yok. Tarihi bir an. Şimdi barış zamanı” ifadelerini kullandı. Fordow’a 30.000 librelik sığınak delici GBU-57 bombası atıldı. Pentagon, “Gece Yarısı Çekici” adı verilen bu operasyonun hedefleri ciddi şekilde tahrip ettiğini, ancak net hasar tespitinin zaman alacağını belirtti. Trump’ın paylaşımında 'rejim değişikliği' göndermesi de dikkat çekti. Atom Enerjisi Kurumu, radyasyon sızıntısı olmadığını ve halk için tehdit oluşmadığını söyledi.

İran’dan ilk tepki Dışişleri Bakanı Arakçi’den geldi. “Bu büyük bir kırmızı çizgi ihlali. Diplomasi kapısı şu an açık değil” dedi. Misilleme olarak İran, İsrail’e roket saldırıları düzenledi. Devrim Muhafızları, ABD üslerini hedef alma tehdidinde bulundu, ancak doğrudan bir ABD hedefine saldırı henüz gerçekleşmedi. Yemen’deki İran destekli Husiler ise Kızıldeniz’de yeniden ABD gemilerini hedef alacaklarını duyurdu. Trump’ın saldırı kararının, İran’a nükleer müzakereye dönmesi için verdiği iki haftalık sürenin dolmasına iki gün kala geldiğini hatırlatalım. Bu gelişmelerin ardından hem Avrupa’dan hem de Birleşmiş Milletler’den 'gerilimi düşürün' çağrıları yükseldi. Çin ve Rusya saldırıyı kınarken, Almanya, Fransa ve İngiltere İran’a müzakere teklifini yineledi.

Petrol hareketi (Bloomberg News)

İlk fiyatlamalar nasıl?

ABD artık resmen savaşın tarafı durumunda. Saldırılar İran’ın nükleer altyapısına ciddi darbe vurdu ancak rejimin askeri ve siyasi cevabı henüz netleşmiş değil. Gözler İran’ın bundan sonraki adımlarında. Petrol piyasası ise Hürmüz Boğazı riski nedeniyle yüksek alarmda. İlk fiyatlamalarda petrolde sıçrama görüp sonrasında geri çekilmeyi izliyoruz. Brent petrol %5,7 yükseldikten sonra %2’ye yakın kazançla işlem görüyor. Bloomberg’in dolar endeksi %0,3 artarken, S&P 500 vadeli kontratları %0,3 düştü. ABD Hazine tahvil getirileri ise yükseldi. Hisse tarafında, navlunun artma beklentisiyle deniz taşımacılığı hisseleri yükseldi. Asya savunma hisseleri değer kazanırken, artan petrol fiyatlarının etkisiyle havayolu hisseleri düştü.

İran Meclisi’nin Hürmüz Boğazı’nı kapatma yönünde aldığı karar, henüz fiili bir kesintiye dönüşmese de enerji piyasasında sert fiyat hareketlerinin habercisi olabilir. Kararın yürürlüğe girmesi için İran’ın Milli Güvenlik Yüksek Konseyi onayı gerekiyor. Ancak piyasalar, bu gelişmeyi artık sadece bir söylem riski değil, aksiyon ihtimali olarak fiyatlamaya başladı. Boğaz’ın stratejik önemi çok net: Günlük yaklaşık 20 milyon varil petrol ve petrol ürünü bu dar geçitten taşınıyor. Küresel LNG ticaretinin %20’si de bu hatta bağlı. Özellikle Çin ve Asya piyasaları için Hürmüz, enerji arzının can damarı. Bu nedenle olası bir kapatma, sadece fiyatlara değil, aynı zamanda güvenlik stoku kararlarına, navlun maliyetlerine ve sigorta primlerine de yansıyabilir.

Atıştırmalıklar

🛢️Goldman Sachs, Hürmüz Boğazı’na yönelik artan risklerin enerji piyasasında yukarı yönlü baskıyı artırdığını ve olası bir arz kesintisinin Brent petrolünü kısa vadede 110 dolara taşıyabileceğini öngörüyor. Banka, bu senaryoda akışın bir ay boyunca yarıya düşmesi ve sonrasında sınırlı toparlanması halinde fiyatların yılın son çeyreğinde ortalama 95 dolara gerilemesini bekliyor. İran kaynaklı günlük 1,75 milyon varillik bir arz kaybının ise Brent’i 90 dolar seviyesine çıkarabileceği hesaplanıyor. Likiditesi düşük olmasına rağmen tahmin piyasalarının da Hürmüz Boğazı’nın 2025 içinde kapatılma ihtimalini %52 olarak fiyatlamaya başladığı not ediliyor.

✈️ ABD’nin İran’daki üç nükleer tesisi vurmasının ardından British Airways ve Singapore Airlines, Dubai uçuşlarını iptal etti. Geçen hafta İsrail, Irak ve Ürdün hava sahalarının kapatılması üzerine 150’den fazla havayolu uçuşlarını durdurmuş veya yönlendirmişti. Özellikle Avrupa şirketleri, halihazırda Rus hava sahasından uzak durdukları için alternatif rota bulmakta zorlanıyor. British Airways’in Londra-Dubai uçuşu Zürih’e yönlendirilirken, şirket pazar günü Dubai ve Doha uçuşlarını tamamen askıya aldı. Bahreyn seferleri ise 30 Haziran’a kadar durdurulmuş durumda. Singapore Airlines da benzer şekilde iki Dubai uçuşunu iptal etti. Flightradar24’e göre İsrail-İran savaşı sonrası günde 3.000’den fazla uçuş iptal edilirken, İran, Irak ve Suriye hava sahaları büyük oranda boş kaldı.

⚡ Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, son beş yılda enerji piyasalarının pandemi, savaşlar ve iklim krizleriyle ciddi sınamalardan geçtiğini hatırlatırken, mevcut Orta Doğu geriliminin de fiyatlar üzerinde yukarı yönlü oynaklık yaratabileceğini ancak kalıcı bir kaotik senaryo beklemediklerini söyledi. İran’dan gaz akışının sürdüğünü ve depolama kapasitesinin kışa hazırlık kapsamında doldurulduğunu belirten Bayraktar, enerji arz güvenliğine dair gerekli tedbirlerin alındığını ifade etti. Fiyatlarda kısa vadeli dalgalanmalar olsa da piyasaların zamanla dengeye geleceğini öngörüyor. Türkiye’nin geçmiş krizlerde gösterdiği direnç hatırlatılırken, mevcut durumda da enerji piyasalarının güçlü ve hazırlıklı olduğu mesajı veriliyor.

💰TCMB, makroihtiyati çerçevede yaptığı son düzenlemelerle TL mevduatın teşviki ve KKM’nin ağırlığının azaltılması yönündeki politikasını güçlendirdi. Gerçek kişi TL mevduat payı %60’ın altında kalan bankalara yönelik hedefler sıkılaştırılırken, %60–65 bandındaki bankalara da aylık 0,4 puanlık artış zorunluluğu getirildi. KKM tarafında ise zorunlu karşılık oranı %33’ten %40’a çıkarıldı ve asgari faiz oranı da politika faizinin %50’sinden %40’ına indirildi. KKM’den TL’ye geçiş hedefi kaldırılırken, toplam dönüşüm oranı hedefi korunarak sistemden kademeli çıkış sinyali verildi. Döviz mevduatı için TL cinsinden karşılık oranı %4’ten %2,5’e çekildi. Genel tablo, sadeleşmiş ama yönlendirici bir çerçeveyle TL lehine dengelerin yeniden kurulmaya çalışıldığını gösteriyor.