Kısa-yoğun hafta (Cumartesi Okumaları)

Bu haftanın en önemli gelişmesi Trump’ın tarihi tarifeleri oldu. ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan’da duyurduğu kapsamlı gümrük vergileri, yalnızca ABD ekonomisini değil, küresel ticaret dengelerini de değiştirecek. Çin ve AB’den gelen misillemeler ticaret savaşının yeniden alevlendiğini gösterirken; piyasalar, tahviller ve döviz kurları bu gelişmelere sert tepki verdi. İçeride ise Mart ayı enflasyonu, zayıflayan imalat PMI ve beyaz eşya verilerini takip ettik. Otomotiv satışlarında rekor kırılırken, enerji ve ulaştırma cephesinden de dikkat çeken haberler geldi.

Okuma süresi: 7 dakika 15 saniye.

Chip Somodevilla / Getty Images

Makroekonomi-Jeopolitik-Yurtdışı

1️⃣ ABD Başkanı Donald Trump, küresel ekonomiyi yeniden dizayn etme hedefi doğrultusunda son yüzyılın en yüksek gümrük tarifelerini devreye sokarak piyasaları sarstı. Trump, yaptığı açıklamada, ABD’ye ihracat yapan tüm ülkelere en az %10 oranında gümrük vergisi uygulanacağını, 60’tan fazla ülke için bu oranların çok daha yüksek olacağını duyurdu. Bu ülkeler arasında Çin, Avrupa Birliği, Japonya ve Vietnam gibi ABD’nin en büyük ticaret ortakları da bulunuyor. Çin’e yönelik açıklanan %34’lük tarife ile birlikte toplam tarifenin %50’yi geçtiğini görüyoruz. Trump’ın açıklamasının ardından küresel finans piyasalarıda sert satışlar gördük. ABD 10 yıllık tahvil faizleri son 5 ayın en düşük seviyesine gerilerken, yatırımcıların güvenli limanlara yönelmesiyle Japon Yeni ve İsviçre Frankı yükseldi. Çin de Trump’ın yeni gümrük tarifelerine misilleme olarak Amerikan mallarına yönelik vergiler ve nadir toprak elementleri ihracatına kontroller de dahil olmak üzere bir dizi önlem açıkladı. Bu hamleyle Pekin, Trump’ın tarifelerine karşılık vereceğini daha önce yaptığı açıklamayı hayata geçirmiş oldu ve ticaret savaşını bir üst seviyeye taşıdı. Çin, 10 Nisan’dan itibaren ABD’den yapılan tüm ithalatlara %34 oranında gümrük vergisi uygulayacak. Bu oran, Trump’ın Çin’e uyguladığı ‘karşılıklı’ tarifeyle aynı seviyede.

2️⃣ S&P 500 endeksi dün de %6 düşerek, Mart 2020’den bu yana en sert iki günlük kaybını yaşadı ve 5 trilyon dolardan fazla piyasa değeri silindi. Nasdaq 100 endeksi ayı piyasasına girdi. 10 yıllık Hazine tahvili getirileri üç baz puan düşerek %3,99’a geriledi. Megacap teknoloji hisseleri sert düştü. Nvidia ve Tesla %7’den fazla değer kaybetti. Alibaba ve Baidu gibi ABD’de işlem gören Çinli teknoloji devleri de sert düşüşler yaşadı. Büyük bankaları takip eden bir endeks 7 Ağustos’tan bu yana en düşük seviyeye indi. VIX endeksi (korku endeksi) ise Nisan 2020’den bu yana en yüksek seviyesine çıktı. Tahvil piyasalarında ise güçlü alımlar görülüyor. Yatırımcılar Fed’den daha erken faiz indirimi beklemeye başladı. Powell’ın “bekle-gör” yaklaşımına rağmen, faiz indirimi olasılığı güçleniyor.

3️⃣ Mart ayı enflasyon verileri, fiyat artışlarının yüksek seyretmeye devam ettiğini ancak yıllık bazda sınırlı da olsa bir yavaşlama sinyali verdiğini ortaya koydu. TÜFE Mart ayında aylık %2,46 artarken, yıllık enflasyon %38,10’a geriledi (Şubat %39,05). Bu gerilemede baz etkisinin belirleyici olduğunu söylemek gerekiyor. Aylık artışın neredeyse yarısı tek başına gıda grubundan kaynaklandı. Taze sebze-meyvede yaşanan fiyat artışları manşet enflasyonu yukarı çeken temel unsur oldu. Konut grubundaki fiyatlar da yüksek seyrini sürdürerek %2,10’luk artışla enflasyona 0,33 puan katkı yaptı. Özellikle kira ve enerji kalemlerindeki güçlü artışlar, enflasyonun yüksek seyretmesine sebep oluyor. ÖTV artışı sonrası sigara fiyatlarındaki yükselişle birlikte tütün ürünleri de enflasyonu yukarı taşıyan önemli faktörlerden biri oldu.

4️⃣ Türkiye İmalat PMI mart raporuna göre, Türk imalat sanayi ilk çeyreğin son ayında da ivme kaybını sürdürdü. Mart ayında faaliyet koşullarındaki yavaşlama belirginleşirken, sektördeki zayıflık hem iç hem de dış talepteki daralmayla daha da derinleşti. Manşet PMI verisi, Şubat ayındaki 48,3 seviyesinden Mart ayında 47,3’e gerileyerek Ekim 2024’ten bu yana en düşük değerini aldı. Bu düşüşle birlikte, sektördeki yavaşlama eğilimi kesintisiz olarak 12. ayına girmiş oldu. Yeni siparişlerdeki düşüş, mart ayında da hız kesmedi ve üst üste 21. kez aylık bazda gerileme gösterdi. Dış talep de benzer şekilde zayıflık sergilerken, yeni ihracat siparişleri Kasım 2022’den bu yana en hızlı düşüşünü kaydetti. Anket katılımcıları, bu düşüşte zorlu piyasa koşullarının belirleyici olduğunu vurguladı. Zayıf sipariş akışı, üretimdeki yavaşlamayı da beraberinde getirdi. İstihdam tarafında ise azalış art arda dördüncü ayda da sürdü. Her ne kadar bu gerileme ılımlı düzeyde kalsa da, firmaların temkinli duruşunu koruduğu görülüyor.

5️⃣ Trump’ın geniş kapsamlı gümrük tarifesi açıklamasının ardından perşembe günü ABD doları, euro, yen ve İsviçre frangı gibi başlıca para birimlerine karşı sert şekilde değer kaybetti. Dolar endeksi, euro karşısında altı ayın en düşük seviyesine inerken; yen karşısında %1,95, İsviçre frangı karşısında %2,35 düştü. Euro ise %1,74 yükselerek 1,1037 dolara ulaştı ve Kasım 2022’den bu yana en hızlı günlük yükselişini kaydetti. Cuma günü dolarda bir miktar toparlanma gördük. ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell’ın beklenenden daha büyük etkilere yol açan ABD tarifelerine dikkat çekmesi ve gelecekteki faiz indirimlerine dair temkinli bir tutum sinyali vermesinin ardından, ABD doları euro ve yen gibi başlıca para birimlerine karşı toparlandı.

6️⃣ Fitch’in Türkiye değerlendirmesi, son dönemde yaşanan siyasi ve finansal dalgalanmaların kredi notu üzerindeki etkilerini doğrudan izleyeceğini gösteriyor. Fitch, Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması sonrası yaşanan protestoların, finansal piyasalar üzerindeki baskıyı artırdığına dikkat çekti. Lira üzerindeki değer kaybı baskısı, tahvil faizlerinde yükseliş ve CDS’lerde yükseliş ile beraber, özellikle 21 Mart haftasında rezervlerin sert şekilde gerilediğini belirtti. Fitch, bu oynaklığa rağmen Türkiye’nin mevcut ekonomi politikasına olan bağlılığının da altını çizdi. Türkiye’nin mevcut politika duruşuna olan bağlılığını ve Merkez Bankası’nın gerektiğinde para politikasını sıkılaştıracak alana sahip olduğunu vurguladı. Kredi derecelendirme kuruluşu, düşük cari açık ve geçmiş dönemlere kıyasla daha güçlü rezerv tamponlarının, son dönemde yaşanan dalgalanmalara karşı Türkiye’ye yönetilebilir bir manevra alanı sağladığına inandığını belirtti.

7️⃣ İspanyol bankacılık devi BBVA’nın Türkiye Piyasaları Görünümü raporunda, son dönemde yaşanan siyasi gelişmelerin piyasalarda ciddi kırılmalara neden olduğu belirtiliyor. BBVA, Ekrem İmamoğlu’nun yolsuzluk suçlamasıyla tutuklanmasının ardından Türk varlıklarında sert satışlar yaşandığını, ancak TCMB ve Hazine’nin hızlı müdahalesiyle bu satışların daha da derinleşmesinin önüne geçildiğini vurguluyor. Raporda dikkat çeken başlıklardan biri de Türkiye’nin makro hikayesinde yaşanan yön değişimi. BBVA, geçmiş yıllarda Türkiye’nin yatırımcılara enflasyonun düştüğü, faizlerin indiği ve TL’nin reel anlamda değer kazandığı bir anlatı sunduğunu hatırlatırken, bugün bu anlatının daha kırılgan, daha zayıf koşullarda sürdüğünü ifade ediyor.

ODMD Otomobil ve Hafif Ticari Araç Pazarı

Sektörler

1️⃣ Otomobil ve hafif ticari araç toplam satışları mart ayında geçen yılın aynı ayına göre %6,4 artarak 116.900 adet oldu. Bu rakam, şimdiye kadarki en yüksek mart ayı satışı olarak kaydedildi. Sadece binek otomobil satışları 91.828 adet ile yıllık %5,5’lik artış gösterirken hafif ticari araç (LCV) satışları 25.072 adet ile %10,2 arttı. Segment kırılımı ve gövde tipleri incelendiğinde, pazarın büyük kısmını düşük ÖTV’li A, B ve C segmenti otomobiller oluşturdu. (toplam satışların %82,2’si). Özellikle C segmenti otomobiller 125.442 adetle %56,1 pay alırken, B segmenti 57.861 adetle %25,9 pay aldı. Gövde tipine göre değerlendirildiğinde tüketici tercihi SUV’lerden yana olmaya devam ediyor. Elektrikli araçlar pazarda konumunu güçlendiriyor. 2025 Mart ayı itibarıyla yıl başından beri toplam 29.594 adet elektrikli otomobil satışı gerçekleşti. Bu rakam, bir önceki yılın aynı dönemine göre belirgin bir artışa işaret etti.(2024 ilk çeyreğinde toplam elektrikli satışı yaklaşık 16 bin adet civarındaydı). Elektrikli otomobillerin binek otomobil pazarı içindeki payı 2024’te %5-6 bandındayken, 2025 ilk çeyrekte %13,2’ye ulaştı.

2️⃣ Türk Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TURKBESD) verilerine göre, şubat ayında beyaz eşya sektöründe zayıf görünüm devam etti. Ana ürün grupları olan buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, fırın, derin dondurucu ve kurutucu ürünlerinde iç satışlar yıllık bazda %18, ihracat %11 azaldı. Toplam satışlar ise geçen yılın aynı ayına göre %13 gerilerken, üretimde %5 azalma yaşandı. Aynı dönemde ithalatta ise %7 düşüş gerçekleşti. Ocak-Şubat dönemi değerlendirildiğinde, iç satışların %15, ihracatın ise %6 gerilediği görülüyor. Toplam satış adetleri %9, üretim miktarı %3 azalırken ithalat %5 arttı. Özellikle sıkı para politikası, geçmiş dönemlerde öne çekilen talebin yarattığı mevcut talep durgunluğu ve düşük alım gücü nedeniyle iç pazar olumsuz etkilenmeye devam ediyor. 2025 yılının özellikle ilk 6 ayında yüksek baz etkisi, sıkı para politikası ve taksit sınırlamalarının devam edeceği düşünüldüğünde iç pazarda zayıflığın sürmesi beklenebilir. İhracat tarafında ise düşük baz ve Avrupa’da başlayan kıpırdanmalar ile daralmanın daha minimal kalma olasılığı yüksek.

3️⃣ Ramazan Bayramı öncesinde artan seyahat trafiği, İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı’nda rekorla sonuçlandı. 29 Mart’ta iç hatlarda 65.864, dış hatlarda ise 75.296 yolcu ağırlayan İSG, toplamda 141.160 kişiyle tarihinin en yoğun gününü yaşadı. Aynı gün toplam uçuş sayısı da 777’ye ulaştı. Bu da hem yolcu hem de uçuş trafiğinde yeni bir zirve anlamına geliyor. Önceki rekor 134 bin 289 yolcu ve 740 uçuştu. İSG, yolcu sayısını bir önceki yıla göre %16,2 artırarak Avrupa genelinde 8’inci sıraya yükseldi. Londra Gatwick, Paris Charles de Gaulle, Roma ve Madrid gibi devleri geride bıraktı.

4️⃣ ABD Başkanı Donald Trump’ın gümrük tarifeleri açıklaması ve OPEC+’ın sürpriz üretim artışı kararı, son iki gündeki sert petrol fiyat düşüşüyle birlikte küresel enerji dengesini şaşırtıcı bir hızla değiştirdi. Küresel referans Brent petrol, perşembe ve cuma günleri toplamda %13 değer kaybederek varil başına 66 doların hemen üzerine geriledi. Bu durum, Trump’ın ABD fosil yakıt üretimini agresif şekilde artırma ve “enerji üstünlüğü” hedefini gerçekleştirme planına dair ciddi şüpheler doğuruyor. Avrupa’da ise bu düşüş, enerji maliyetlerini hafifletme potansiyeli taşırken Orta Doğu’daki petrol gelirine dayalı devletler için büyük baskı yaratıyor.

Şirketler

1️⃣ Forte Teknoloji Genel Müdürü Cengiz Bayrak, 2024 yılı için belirlenen ciro hedeflerine ulaştıklarını ancak enflasyon muhasebesi nedeniyle net kârın negatif seyrettiğini açıkladı. Personel maliyetlerinin baskıladığını belirten Bayrak, yönetim giderlerini azaltmaya çalıştıklarını ve yatırımlara devam ettiklerini ifade etti. Bayrak, 2025 yılına ise daha iyimser beklentilerle yaklaştıklarını ve büyük projelere imza atmayı hedeflediklerini duyurdu. Şirketin kârlılığının artarak devam edeceğini belirten Bayrak, yatırımların yanı sıra şirket satın almalarının da süreceğini söyledi. Bayrak, MiLSOFT’un satın alınmasıyla Avrupa savunma yazılım projelerinde daha etkin bir oyuncu olmak istediklerini belirtti. Avrupa pazarında özellikle yazılım odaklı savunma projelerine güçlü şekilde girmeyi hedefleyen Forte Teknoloji, bu alandaki yatırımlarını artırmayı planlıyor.