Fuel Network Nedir?

Kendini “Ethereum için en hızlı modüler yürütme katmanı” olarak tanımlayan Fuel, özellikle paralel işlem yürütme, UTXO tabanlı tasarım, durum minimizasyonu ve hibrit doğrulama yöntemleriyle dikkat çekiyor.

Mimari Yapı ve FuelVM

Fuel’in merkezinde FuelVM bulunuyor. Geleneksel EVM’den farklı olarak kayıt tabanlı (register-based) bir makine yapısı kullanıyor. Bu sayede:

• Daha az opcode ile daha verimli işlem yapılabiliyor.
• Paralel işlem yürütme (parallelization) doğal olarak destekleniyor.
• Yerel varlık yönetimi (ETH benzeri, ERC-20 kontratlarına ihtiyaç duymadan) mümkün oluyor.

Ayrıca Fuel, UTXO (Unspent Transaction Output) modelini yeniden tasarlayarak akıllı sözleşmelerde kullanılabilir hale getirdi. Bu yapı, hem durum şişkinliği (state bloat) sorununu azaltıyor hem de çok taraflı, çok adımlı işlemleri kolaylaştırıyor.

Geliştirici Deneyimi: Sway ve Forc

Fuel ekosistemi, geliştiriciler için Rust tabanlı bir akıllı sözleşme dili olan Sway’i geliştirdi. Sway, Solidity’ye kıyasla daha güvenli ve verimli bir deneyim sunuyor. Ayrıca Fuel ekibi, Rust’taki “Cargo” ilhamıyla Forc (Fuel Orchestrator) isimli bir araç zinciri oluşturdu. Bu araç seti sayesinde Sway kontratları yazmak, test etmek ve dağıtmak oldukça kolaylaşıyor.

Ek olarak, Charcoal transpiler sayesinde Solidity kodları Sway’e dönüştürülebiliyor. Bu da EVM geliştiricilerinin Fuel ekosistemine geçişini kolaylaştırıyor.

Paralel İşlem ve Durum Minimizasyonu

Fuel’in en önemli farkı, paralel işlem yürütme kapasitesi. EVM tek iş parçacığıyla çalışırken Fuel aynı anda birden fazla işlemi farklı CPU çekirdeklerinde işleyebiliyor. Bu da teorik olarak yüzlerce TPS (işlem/saniye) kapasitesine ulaşmasını sağlıyor.

Durum minimizasyonu yaklaşımıyla Fuel, blok zincirindeki gereksiz durum birikimini azaltıyor. Bunu üç temel yöntemle başarıyor:

1. Yerel varlıklar (native assets): ERC-20 kontratlarına gerek yok.
2. Durum rehidrasyonu: State sadece gerektiğinde yeniden yükleniyor.
3. Predicates & Scripts: Global durumu şişirmeden daha esnek ve durumsuz (stateless) işlem tasarımları sağlıyor.

Hibrit Doğrulama ve Hızlı Finalite

Fuel, sadece Optimistic Rollup veya ZK Rollup değil; Hybrid Proving adı verilen bir yaklaşım kullanıyor. Eğer bir blok hatalıysa, doğrulama süreci ZK kanıtlarıyla hızlandırılıyor. Bununla birlikte “fast finality gadget” sayesinde klasik optimistic rollup’lardaki 7 günlük bekleme süresini azaltmayı hedefliyor.

Kullanım Alanları

• DeFi: Daha düşük işlem ücretleriyle yüksek performanslı finansal uygulamalar
• CLOB & DEX: Predicate tabanlı merkeziyetsiz borsa çözümleri
• Çapraz Zincir İşlemler: Fuel’in introspection özelliği ile zincirler arası kanıtlanabilir işlem doğrulama
• Yeni Nesil merkeziyetsiz uygulamalar: Paralel yürütme ve durum minimizasyonu sayesinde ölçeklenebilir uygulamalar

Ekosistem ve Ürünler

Fuel Ekosisteminden Örnek Projeler

• Microchain (eski adıyla MIRA): Fuel üzerinde çalışan bir merkeziyetsiz borsa (DEX) ve likidite protokolü. İlk başta bir AMM (Mira) olarak başlamıştı fakat ekip uygulamayı sıfırdan inşa ederek Microchain adıyla yeniden piyasaya sürdü. 
• O2 DEX: “Fuel tarafından desteklenen en hızlı DEX” mottosuyla yola çıkan, yüksek hız ve düşük maliyet odaklı merkeziyetsiz borsa çözümü olarak piyasaya çıkması bekleniyor.
• The Rig: Fuel’in likit staking protokolü. FUEL stake eden kullanıcılar, karşılığında stFUEL alarak hem staking ödülleri kazanıyor hem de bu token’i DeFi’de likidite sağlama, borç verme veya işlem yapma için kullanabiliyor.
• Bako ID: Fuel üzerinde çalışan kimlik altyapısı. 
• Fuelet Wallet: Kullanıcı deneyimi (UX) ve güvenlik odaklı, hesap soyutlama (account abstraction) tabanlı Fuel cüzdanı.

FUEL Token

https://docs.fuel.network/docs/fuel-token-overview/tokenomics/

• Arz: 10 milyar FUEL
• Mevcut dolaşım: ~5,9 milyar FUEL
• Dağılım:
  

-Yatırımcılar: %33,1

-Topluluk: %20

-Ekosistem ve Ar-Ge: %15,4 + %15,4 (toplam %30,8)

-Contributors 48 (Çekirdek proje katkıcıları): %9,8

-Contributors 24 (Geçmiş ve mevcut Fuel katkıcıları): %6,2

Fuel, Aralık 2024’te toplam arzın %10’unu (1 milyar FUEL) 200.000’den fazla cüzdana airdrop yaptı.

• %28: Faz-1 pre-deposit kullanıcılarına
• %20: Fuel köprü kullanıcılarına
• %12,5: NFT topluluğu kullanıcılarına dağıtıldı.

Sonuç

Fuel Network Ethereum için yeniden düşünülmüş bir modüler yürütme katmanı. FuelVM, paralel işlem, durum minimizasyonu ve hibrit doğrulama gibi özellikleriyle yeni nesil ölçeklenebilirlik çözümleri sunuyor.