Arweave (AR) Nedir?

Arweave sayesinde ister bir fotoğraf, ister bir web uygulaması, isterse bir NFT’nin metadatası olsun; yüklenen içerikler silinmeden ve değiştirilemeden ağda kalıcı olarak saklanabiliyor.

Protokolün bu yapıyı mümkün kılan yeniliği “blockweave” adlı veri yapısı ve Proof of Access (PoA) isimli konsensüs mekanizmasıdır. Bu sayede hem ölçeklenebilir hem de enerji açısından verimli bir şekilde kalıcı depolama sağlanır. Tüm bunlar yaşanırken Arweave yalnızca pasif bir “veri gölü” değil; üzerine inşa edilen uygulamalarla kendi ekosistemini oluşturan bir altyapıdır diyebiliriz. Bu ekosistem, “permaweb” adıyla anılıyor ve kalıcı bir internet katmanı olarak Arweave’in üzerine kurulu durumda.

2017’de “Archain” adıyla yola çıkıp 2018’de Arweave adını alan proje, bugün NFT platformlarından DeFi protokollerine, arşivleme girişimlerinden yapay zeka altyapılarına kadar geniş bir alanda kullanılıyor. Bu yazıda Arweave’in nasıl çalıştığını, permaweb ve AO katmanını, AR token ekonomisini ve ekosistemdeki güncel kullanım alanlarını ele alacağız.

Arweave Nasıl Çalışır?

Arweave’in kalıcı depolama modelini mümkün kılan iki temel yapı var: blockweave ve Proof of Access (PoA) konsensüsü.

• Blockweave: Klasik blok zincirler verileri ardışık bloklar halinde ekler. Arweave’de ise her yeni blok, yalnızca kendisinden önce gelen bloğu değil, ayrıca ağdan rastgele seçilen başka bir “önceki blok”u da referans alır. Böylece zincir yerine “örgü” benzeri bir yapı oluşur. Bu yöntem hem depolamanın güvenilirliğini artırır hem de daha az hesaplama gücüyle çok daha fazla verinin saklanmasına imkân tanır.
• Proof of Access (PoA): Arweave, Bitcoin’deki İş İspatı (Proof of Work - PoW) modeline benzer şekilde madencilerin bilgisayar gücünü kullanır; fakat burada kritik fark, madencilerin yeni blok üretirken geçmişteki belirli verilere erişim kanıtı sunmasıdır. Yani ağ, sadece işlem doğrulamakla kalmaz, aynı zamanda eski verilerin hâlâ erişilebilir olduğunu da garanti eder. Bu, kalıcı depolamanın temel güvencesidir.

Bunun üzerine kurulu ekonomik model de tek seferlik ödeme ile uzun vadeli depolamayı mümkün kılar. Kullanıcı bir dosya yüklediğinde ödediği AR token’in bir kısmı ilk depolama maliyetlerini karşılar, geri kalan kısmı ise “endowment” adı verilen bir fon havuzuna aktarılır. Bu havuz, zamanla düşen depolama maliyetlerinden yararlanarak verilerin en az 200 yıl boyunca erişilebilir kalmasını güvence altına alır.

Permaweb Nedir?

Arweave’in en dikkat çekici yönlerinden biri yalnızca dosya depolamakla sınırlı kalmaması. Ağın üzerine inşa edilen permaweb, kalıcı ve sansüre dayanıklı bir internet katmanı sunuyor. Normal bir web sayfasını ziyaret ettiğinizde, o sayfa sunucudan kaldırıldığında erişilemez hale gelir. Permaweb’de ise yüklenen web siteleri, uygulamalar ve içerikler ağda kalıcı olarak saklanır ve yıllar sonra bile aynı haliyle erişilebilir.

Permaweb, klasik web ile benzer şekilde çalışır: tarayıcınızdan bir bağlantı üzerinden ulaşabilirsiniz. Ancak farkı, içeriklerin merkezi bir sunucuda değil, blockweave üzerine dağılmış biçimde tutulmasıdır. Bu yapı, web uygulamalarının bozulmadan ve kimsenin tek taraflı olarak silemeyeceği şekilde korunmasını sağlar.

Bugün permaweb üzerinde arşivleme projeleri, NFT platformları, sosyal medya uygulamaları ve hatta tam işlevli web siteleri bulunuyor. Böylece Arweave, yalnızca verileri “donduran” bir sistem değil, zaman içinde büyüyen ve katman katman genişleyen kalıcı bir internet altyapısı haline geliyor.

AO Nedir?

Arweave yalnızca verilerin kalıcı depolanmasını değil, aynı zamanda bu veriler üzerinde ölçeklenebilir ve güvenilir bir şekilde hesaplama yapılmasını da hedefliyor. İşte bu ihtiyaca cevap veren katman AO (Actors & Objects) olarak adlandırılıyor. AO’yu, Arweave’in “işlemci gücü” gibi düşünebiliriz: verileri blockweave üzerinde saklarken, aynı zamanda bu veriler üzerinde merkeziyetsiz uygulamaların çalışmasına olanak tanır.

AO’nun en büyük farkı, klasik akıllı sözleşme platformlarına kıyasla hiper-paralel bir mimariye sahip olmasıdır. Yani işlemler tek tek sıralı şekilde değil, aynı anda binlercesi işlenebilir. Bu da sosyal medya uygulamalarından oyunlara, DeFi protokollerinden yapay zeka modellerine kadar yüksek işlem hacmi gerektiren sistemlerin sorunsuz çalışmasını sağlar.

Arweave ekosisteminde AO, “permaweb’in işlem katmanı” rolünü üstlenir. Basit bir benzetmeyle, Arweave depolama için sabit disk ise AO da CPU’dur. Birlikte çalıştıklarında, veriler sadece kalıcı olmakla kalmaz; üzerinde güvenli ve sansüre dayanıklı uygulamalar da çalışabilir hale gelir. Bu kombinasyon Arweave’i yalnızca bir depolama çözümü olmaktan çıkarıp tam teşekküllü bir Web3 altyapısı haline getiriyor.

Peki ar.io Nedir?

AO ile sıkça karıştırılan bir diğer yapı da ar.io’dur. Ancak ar.io, hesaplama değil erişim/gateway altyapısı tarafında çalışır. Blockweave’de saklanan verilerin tarayıcılar üzerinden ulaşılabilir olması için “arweave.net” gibi portallar kullanılır. ar.io, bu gateway’lerin merkeziyetsiz bir ağ olarak işletilmesini sağlar.

Böylece tek bir sunucuya bağlı kalmadan, farklı sağlayıcıların yönettiği dağıtık erişim noktaları oluşturulur. Bu yapı permaweb’deki içeriklere hızlı, güvenilir ve sansüre dayanıklı erişim imkânı verir.

Kaynak: Arweave Whitepaper

Kısaca:

• AO – işlemci katmanı (uygulamaların çalıştığı yer)
• ar.io –  erişim katmanı (verilerin ulaştırıldığı kapı)

AR Token Nedir?

Arweave ağının yerel token’i AR, hem kalıcı depolama ödemeleri hem de madenci teşvikleri için kullanılır. Başka hiçbir token ya da kriptoyla veri yükleyemezsiniz; “kalıcı zincir üstü veri” yüklemenin tek yolu AR’dir.

Kullanım Alanları:

• Depolama ödemeleri: Ağda dosya veya uygulama yüklemek için AR gerekir.
• Madenci ödülleri: Blockweave’in çalışmasını sağlayan madencilere AR ile ödül verilir.
• Ekosistem ödemeleri: Permaweb üzerindeki uygulamalar ve servislerde AR temel ödeme aracı olarak işlev görür.

Arz ve Dağılım:

• Maksimum arz: 66 milyon AR
• 55 milyon AR, genesis blokta basıldı. Bu miktar yatırımcılara, geliştiricilere, topluluk fonlarına ve özellikle storage endowment’a (depolama fonu) ayrıldı.
• Kalan 11 milyon AR, zamanla blok ödülleri olarak dağıtılacak.
• AR enflasyonsuzdur; yeni token basımı yoktur.

Storage Endowment (Depolama Fonu): Arweave’in tokenomisini farklı kılan en önemli özellik.

• Kullanıcılar veri yüklediğinde ödedikleri AR’nin küçük bir kısmı doğrudan madencilere gider.
• Büyük çoğunluğu (~%95) ise depolama fonuna aktarılır.
• Bu fon, gelecekte depolama maliyetlerinin düşeceği varsayımıyla, verilerin en az 200 yıl saklanmasını garanti altına alır.
• Fon içindeki token’ler madencilere ancak çok uzun vadede (200 yıl+ gibi) tekrar blok ödülü olarak geri dağıtılacak. Bu da kısa vadede AR’nin dolaşımdaki arzını azaltarak kıtlık yaratır.

Arweave Ekosistemi ve Kullanım Alanları

Arweave, sadece dosya depolamak için değil; üzerine kurulan uygulamalar ve servislerle giderek büyüyen bir ekosistem sunuyor. Bu ekosistemin merkezinde permaweb bulunuyor.. Permaweb üzerinde hem bireysel kullanıcıların hem de geliştiricilerin inşa ettiği birçok farklı kullanım alanı var.

1. NFT ve Dijital VarlıklarBugün birçok NFT platformu, eserlerin metadata’sını Arweave üzerinde saklıyor. Böylece bir görselin ya da dijital sanat eserinin dosyası, yıllar sonra bile aynı haliyle ulaşılabilir kalıyor. Bu, NFT ekosistemindeki en büyük sorunlardan biri olan “kırık linkler” problemini çözüyor.

2. Web Uygulamaları ve HostingPermaweb, web sitelerinin ve uygulamaların bozulmadan, değişmeden, kalıcı biçimde barınmasını sağlıyor. Sosyal medya uygulamaları, arşivleme girişimleri, haber siteleri veya tamamen işlevsel web uygulamaları bu yapı üzerinde çalışabiliyor. İlgili kısma buradan ulaşabilirsiniz.

3. DeFi ve Finansal UygulamalarArweave üzerinde yalnızca depolama değil, DeFi uygulamaları da gelişiyor. Örneğin LiquidOps, AO üzerinde çalışan borç verme, borç alma ve tasfiye mekanizmaları sunuyor. Böylece Arweave ekosistemi, Ethereum benzeri bir DeFi altyapısına kavuşmaya başladı.

4. Yapay Zekâ ve Veri Tabanlı ProjelerApus Network gibi projeler, Arweave üzerinde yapay zeka modellerini güvenli ve doğrulanabilir şekilde çalıştırmaya odaklanıyor. GPU gücü ve verilerin kalıcılığı birleşince, merkeziyetsiz AI altyapıları için uygun bir zemin oluşuyor.

5. Ödeme Entegrasyonları2025’te duyurulan bir gelişmeyle, Arweave AEON iş birliği sayesinde Güneydoğu Asya, Nijerya ve Meksika’daki 20 milyonun üzerinde mağazada ödeme aracı olarak kullanılmaya başlandı. Bu entegrasyon, AR token’in yalnızca ekosistem içi değil, gerçek dünyada da bir ödeme yöntemi olarak kullanılmasının önünü açtı.

Kaynak: Arweave x AEON Duyuru Yazısı

Son Yorumlar

Bugün NFT metadata’sından web uygulamalarına, DeFi protokollerinden yapay zeka altyapılarına kadar pek çok proje Arweave’in üzerine inşa ediliyor. Her ne kadar “kalıcı depolama” fikri ilk bakışta sıkıcı gibi görünse de, aslında geleceğin internetinin en önemli yapı taşlarından biri olabilir. Bugün belki “uyuyan dev” gibi görünen Arweave, yarının Web3 dünyasında çok daha merkezi bir rol oynayabilir.