Yeni hikaye ihtiyacı
14 Ekim Salı gününden herkese günaydın, Fintables Bülten’e hoş geldiniz.
☑ Ağustosta güçlü gelen cari fazla, turizm gelirlerinin etkisiyle öne çıkarken; eylülden itibaren mevsimsel etkiler ve artan dış ticaret açığıyla pozitif seyrin tersine dönmesi bekleniyor.
☑ Ağustos ayında Türkiye’ye gelen doğrudan yatırımlar bilgi ve iletişim sektörünün öncülüğünde artarken, küresel ölçekte yapay zeka ve veri altyapısına yönelik 300 milyar dolarlık yatırım dikkat çekiyor.
☑ Eylülde otomotiv üretimi yatay seyrederken, ihracatta Ford Otosan ve Tofaş ticari araçlarla öne çıktı. Türk Traktör zayıf kalırken, Otokar ve Karsan ihracatla pozitif ayrıştı.
☑ Trump’ın yeni tarife çıkışı doların haftaya güçlü başlamasını sağlarken, piyasalar bu hamleyi müzakere taktiği olarak görüp gözünü Fed kararına çevirdi.
Okuma süresi: 5 dakika 38 saniye.
Ajanda
1️⃣ Türkiye İstatistik Kurumu, ağustos ayı dış ticaret endekslerini ve eylül ayı tarım ürünleri üretici fiyat endeksini açıklayacak.
2️⃣ Hazine ve Maliye Bakanlığı, iki devlet tahvili ihalesi gerçekleştirecek.
3️⃣ Yurt dışında en kayda değer veri Almanya’da açıklanacak TÜFE verisi olacak.
Ödemeler Dengesi
Ağustos ayında cari denge 5,45 milyar dolar fazla vererek beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Bu güçlü fazla, turizm ve taşımacılıktan gelen yüksek hizmet gelirleriyle desteklendi. Hizmetler dengesindeki net giriş 9,5 milyar dolara ulaştı. Sadece turizm gelirleri 7,7 milyar dolarlık katkı yaptı. Dış ticaret açığının 2,8 milyar dolara gerilemesi ve altın-enerji hariç çekirdek dengenin 10 milyar dolarlık fazla vermesi, yapısal açıdan dengedeki iyileşmenin sürdüğüne işaret ediyor. Buna rağmen, 12 aylık kümülatif açık 18,3 milyar dolara ulaştı. Finansman tarafında doğrudan yatırımlar güçlü seyretti, portföy kaleminde ise karmaşık bir tablo görüldü. Hisse senetlerine 279 milyon dolarlık giriş olurken, Eurobond’larda 940 milyon dolarlık çıkış yaşandı. Banka ve reel sektör kredilerindeki 3,9 milyar dolarlık net giriş ise önemli bir denge unsuru oldu.
Rezervlerde 5,7 milyar dolarlık artış dikkat çekti ancak net hata noksan kaleminden 1,5 milyar dolarlık çıkış yaşandı. Yılın ilk sekiz ayında bu kalemdeki toplam çıkış 10,8 milyar dolara ulaştı. Eylül verileri, dış ticaret açığının yeniden yükselişe geçtiğini ve turizm gelirlerindeki mevsimsel zayıflamayla birlikte cari fazla görünümünün tersine dönebileceğini gösteriyor. Küresel belirsizlikler, ticaret savaşları ve altın fiyatlarındaki hareketler risk oluştururken, enerji fiyatlarının ılımlı seyri Türkiye’nin dış denge üzerindeki baskıyı kısmen hafifletmeye devam ediyor.
Doğrudan Yatırımlar
Ağustos ayında Türkiye’ye gelen doğrudan yatırımlar 1,8 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Yatırım sermayesi girişleri 1,5 milyar dolar olurken, bunun 1 milyar doları bilgi ve iletişim sektörüne yöneldi. Toptan ve perakende ticaretin payı %10 seviyesinde kaldı. Kaynak ülke tarafında Lüksemburg %71’le açık ara öne çıkarken, onu Hollanda, İsviçre, Azerbaycan ve İrlanda izledi. Ağustos ayında gayrimenkul satışlarından 202 milyon dolar, borçlanma araçlarıyla da 137 milyon dolar giriş kaydedildi. Yatırım tasfiyelerinin 90 milyon dolarlık aşağı yönlü etkisi dikkat çekti. Yılın ilk sekiz ayında Türkiye’ye gelen toplam uluslararası doğrudan yatırım 10,6 milyar dolara ulaşarak geçen yıla göre %58 artış gösterdi.
Bu dönemde gayrimenkul satışları toplam girişin %13’ünü oluşturdu. 2003’ten bu yana kümülatif giriş 284 milyar dolara çıktı. Küresel ölçekte ise 2025’in ilk yarısında sıfırdan yatırım duyuruları 700 milyar doları aşarak son yirmi yılın en yüksek seviyelerine yaklaştı. Dijitalleşme ve yapay zekâ yatırımları bu artışta belirleyici olurken, enerji dönüşümünde ve otomotiv sektöründe ivme kaybı dikkat çekti. Rapora göre 2025’in ilk yarısında yapay zekâ ve veri altyapısına yönelik 24 mega proje açıklandı ve bu projelerin toplam yatırım taahhüdü yaklaşık 300 milyar dolar seviyesine ulaştı.
Otomotiv
Eylül ayında otomotiv üretimi geçen yıla göre yatay seyretti. En yüksek üretim otobüste gerçekleşirken (%65), kamyonet, midibüs ve minibüs tarafında çift haneli güçlü artışlar görüldü. Buna karşın otomobil üretimi %14,7 düşerken traktör üretiminde %50’yi aşan sert bir daralma yaşandı. Bu nedenle genel üretim %1,6 azaldı. İlk dokuz ayın toplamında taşıt araçları üretimi %3,1 artışla 1 milyon 31 bin adede çıktı. İhracatta olumlu seyir sürüyor. Yılın ilk dokuz ayında otomotiv ihracatı %5,6 artarak 770 bine yaklaştı. Eylül ayında adet bazında %2,9’luk sınırlı düşüşe rağmen, ihracat geliri yıllık %5,9 artışla 3,56 milyar dolara ulaştı.
Verilerde halka açık şirketlerin performansına bakalım. Ford Otosan’ın ihracatı geçen yıla göre %22 artışla 293 bin adedi aşarken, özellikle kamyonet ve minibüs segmentlerindeki güçlü performans dikkat çekti. Tofaş tarafında da ihracat %8 artışla 30 bin adede yaklaşırken, artışın büyük kısmı ticari araçlardan geldi. Türk Traktör ise sektör genelinden ayrışarak zayıf bir dönem geçirdi. İhracat %25 gerilerken, üretim tarafında da %40’a yakın düşüş görüldü. Otokar, özellikle otobüs ve midibüs segmentlerinde ihracatını artırarak 1.833 adede ulaştı. Karsan, hacim olarak yüksek olmasa da %50’ye yakın ihracat artışıyla dikkat çekti.
Atıştırmalıklar
📉 Borsa İstanbul yeni haftaya zayıf başladı. Günün ilk yarısında vadeli kontratlara kıyasla daha dirençli bir görünüm görsek de küresel piyasalardaki pozitif hava ve ABD-Çin hattındaki yumuşama satış baskısını hafifletemedi. BIST 100 endeksi günü yüzde 1,53 düşüşle 10.556 puandan tamamladı. Bankacılık endeksi yüzde 2,09, sanayi endeksi yüzde 2,38 gerilerken, finansal kiralama-faktoring tek pozitif sektördü. En fazla işlem gören hisseler arasında Türk Hava Yolları, Akbank, Ereğli Demir Çelik, Koç Holding ve Pegasus yer aldı.
💵 Dolar, Trump’ın Çin mallarına yönelik yeni ve sert gümrük tarifesi tehdidine rağmen haftaya güçlü başladı. Yatırımcılar bu çıkışı geçici bir müzakere hamlesi olarak yorumlarken, olası bir ticaret anlaşmasının çerçevesine odaklandı. Yen G10 para birimleri arasında en çok değer kaybeden oldu, euro ise 1,16 dolar eşiğinin altına indi. Piyasalar, Trump’ın söylemlerinin ‘TACO’ (Trump Always Chickens Out – Trump her zaman geri adım atar) senaryosuna dönüşebileceğini fiyatlıyor. Kısa vadede dolar için görünüm zayıf kalsa da, uzun vadede dengelenme bekleniyor. Hükümetin kapanması veri akışını kısıtladığı için piyasalar Fed’in 29 Ekim’deki faiz kararına ve şirket bilançolarına odaklanmış durumda.
🏠 Türkiye genelinde gayrimenkul satışları yılın ilk dokuz ayında geçen yıla göre %11,4 artarak 2 milyon 290 bin adede yaklaştı. Böylece tüm zamanların en yüksek ocak-eylül verisine oldukça yakın bir seviye kaydedildi. Mart ayındaki sınırlı düşüş dışında yıl boyunca artış eğilimi sürdü ve eylülde 300 bin 687 satışla yıllık bazda %5,4’lük yükseliş görüldü. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü verilerine göre, aynı dönemde tapu dairelerinde toplam 14,7 milyon işlem yapılırken, tapu harç gelirleri %77,5 artışla 105,6 milyar liraya ulaştı. Bu tablo, hem satış hacmindeki toparlanmayı hem de gayrimenkul piyasasının yılın ikinci yarısına güçlü bir ivmeyle girdiğini gösteriyor.
🐔 Ağustos ayında kümes hayvancılığı üretimi mevsimsel etkilerle sınırlı bir gerileme gösterdi. Tavuk eti üretimi aylık bazda %4,1 düşerek 229 bin 965 tona inse de, geçen yılın aynı dönemine göre %7,2 artış kaydetti. Tavuk yumurtası üretimi yıllık bazda %7,1 azalarak 1,68 milyar adede gerilerken, kesilen tavuk sayısı %6,7 artışla 126 milyon 656 bine ulaştı. Ocak–Ağustos döneminde ise tavuk eti üretimi %13,5 artarken yumurta üretimi %9,3 geriledi. Bu tablo, et tarafında güçlü talebin sürdüğünü, yumurta tarafında ise arz fazlası ve fiyat baskısının etkili olduğunu gösteriyor.
Şirketler
Tofaş CEO’su Cengiz Eroğlu, K0 ve K9 projeleriyle fabrikanın yeniden büyük üretim hacmine kavuştuğunu söyledi. K9 projesiyle birlikte Doblo üretimi tekrar Bursa’ya taşınırken yıllık 150 bin adetlik kapasite hedefleniyor. K0 ve K9’un toplamda 300 bin araçlık üretim planı bulunuyor. Her iki platform da içten yanmalı, hibrit ve tamamen elektrikli seçenekleriyle “çoklu enerji” yapısına sahip. Ancak Eroğlu, hafif ticari segmentte elektrikli araç talebinin henüz çok sınırlı olduğunu ve toplam satışlar içinde payının yalnızca yüzde 0,5 civarında kaldığını belirtiyor.
Doğanlar Mobilya Grubu CEO’su Mutlu Erturan, mobilya sektörünün yılı %10–15 küçülmeyle kapatmasının beklendiğini, şirket için de benzer bir tablo öngördüklerini söyledi. Ancak son dönemde dijital satış kanalları ve ihracat tarafında kademeli bir hareketlenme yaşandığını belirterek, “Bu iki alanda büyümeyi sürdüreceğiz” dedi. Erturan, ilk yarının sektörle paralel geçtiğini, bu dönemin aynı zamanda yoğun bir yatırım süreci olduğunu ve bunun etkilerinin finansallarda görüldüğünü ifade etti.
Çimsa, ABD’deki yeni yatırımını devreye aldı. Şirketin 7 Eylül 2023’te duyurduğu ve ABD’nin Houston şehrinde yer alan Cimsa Americas Cement Manufacturing and Sales Corp. bünyesindeki yıllık ortalama 600 bin ton kapasiteli gri çimento öğütme tesisi, başarılı test üretimlerinin ardından faaliyete geçti. Bu tesisle birlikte Çimsa, ABD pazarında beyaz çimento üretiminin yanı sıra gri çimento üretimine de başlamış oldu
Pegasus Hava Yolları, 2025’in ilk dokuz ayında toplam 31,9 milyon yolcu taşıyarak geçen yılın aynı dönemine göre %14 büyüme elde etti. Şirketin dokuz aylık ortalama doluluk oranı %87,4, koltuk kapasitesi ise %15 artışla 36,6 milyon seviyesine ulaştı. İç hatlarda yolcu sayısı %9 artışla 11,4 milyona, dış hatlarda ise %17 artışla 20,4 milyona yükseldi. Doluluk oranı iç hatlarda %91,7, dış hatlarda %85,1 olarak gerçekleşti. Aynı dönemde toplam sefer sayısı 173.561 olurken, arz edilen koltuk kilometre (ASK) %16 artışla 58,1 milyar seviyesine çıktı.