ROE Nedir? Özsermaye Kârlılığı ile Şirket Analizi

ROE Nasıl Hesaplanır?

ROE formülü oldukça basittir:

Özsermaye Kârlılığı = Yıllıklandırılmış Net Kâr / Ortalama Özsermaye

Bu oran, yatırımcının şirkete koyduğu sermaye karşılığında yıllık olarak ne kadar getiri elde ettiğini hesaplamamıza yardımcı olur. Örneğin, %12’lik bir ROE, şirketin 1 TL’lik özsermaye ile yılda 12 kuruş net kâr elde ettiğini gösterir.

ROE Ne Anlatır?

ROE, şirketin sermayesini ne kadar verimli kullandığını gösteren önemli bir ölçüttür. Bu oran sayesinde şu sorulara yanıt bulabiliriz:

• Şirket, ortaklarının sermayesini kârlı şekilde kullanabiliyor mu?
• Rakiplerine göre daha mı verimli çalışıyor?
• Sermaye geri dönüşü zaman içinde sürdürülebilir mi?

Ancak ROE oranı tek başına yorumlanmamalıdır. Daha sağlıklı değerlendirme için şirketin geçmiş dönem ROE oranlarıyla ve aynı sektördeki benzer şirketlerle karşılaştırılması gerekir.

ROE Oranı Yüksekse Bu Her Zaman Olumlu mudur?

Yüksek ROE oranı her zaman olumlu bir işaret olmayabilir. Özellikle borçluluğun yüksek olduğu şirketlerde, ROE oranı borç sayesinde yapay olarak yükselebilir. Çünkü şirketin net varlıkları (özsermayesi) azalırken, borçla büyüyen varlıkların getirdiği kâr bu oranı şişirebilir. Bu duruma finansal kaldıraç etkisi denir.

Örneğin, 200.000 TL özsermaye ve 800.000 TL borçla çalışan bir şirketin elde ettiği 100.000 TL kâr, özsermaye üzerinde %50 gibi çok yüksek bir ROE yaratabilir. Ancak bu, yüksek borçla gelen yüksek riskin bir yansımasıdır. Dolayısıyla ROE analizi yapılırken mutlaka şirketin borçluluğu ve sermaye yapısı da dikkate alınmalıdır.

Ayrıca ROE oranını etkileyebilecek geçici ya da yapay unsurların da filtrelenmesi gerekir. Bunlar arasında:

• Enflasyon etkisi: Yüksek enflasyon ortamlarında nominal kârlar yükselirken gerçek değer yaratımı sabit kalabilir. Bu durum ROE’yi olduğundan yüksek gösterir. Özellikle sabit varlıkları büyük olan şirketlerde, muhasebe kayıtlarının güncel olmayan defter değerleriyle tutulması, özsermaye tutarının enflasyon karşısında erimesine ve ROE'nin yapay olarak artmasına yol açabilir.
• Tek seferlik gelir/giderler: Satış geliri dışındaki tek seferlik kalemler (örneğin bir arsa satışı, dava tazminatı ya da vergi affı gibi unsurlar) net kârı geçici olarak artırabilir. Bu tür kalemler ROE’yi bozar çünkü işletmenin sürdürülebilir kârlılığına dair yanıltıcı bir sinyal verir.

Bu nedenle ROE yorumlanırken mutlaka net kârın kalitesi incelenmeli, geçici unsurlar arındırılarak düzenlenmiş ROE hesaplaması yapılmalıdır. Analistler bu amaçla genellikle normalize edilmiş net kâr üzerinden ROE hesaplamayı tercih ederler.

ROE’nin Finansal Şirketlerdeki Özel Rolü

Bankalar, sigorta şirketleri ve yatırım kuruluşları gibi finansal hizmet firmaları için ROE, değerleme süreçlerinin merkezindedir. Bu şirketlerde faaliyetlerin doğası gereği, klasik serbest nakit akımı hesaplamaları pek uygulanabilir değildir. Finansal şirketlerin sermaye yatırımı ve borç kavramları diğer sektörlerden farklıdır; bu nedenle bu firmalar en sağlıklı şekilde özsermaye bazlı modellerle, yani ROE ve temettü bazlı yöntemlerle değerlenmelidir.

Ayrıca finansal kurumlar regülasyonlarla belirlenen sermaye yeterlilik oranlarına uymak zorundadır. Bu da doğrudan ROE ile ilişkili bir konuya işaret eder: Şirketin gelecekte ne kadar büyüyebileceği, ne kadar kâr dağıtacağı ve ne kadar kârı sermayeye ekleyerek yeniden yatırıma dönüştürebileceği ROE ile birebir bağlantılıdır.

ROE ve Diğer Finansal Oranlarla Birlikte Değerlendirme

ROE oranı, diğer çarpanlarla birlikte analiz edildiğinde çok daha anlamlı bir hale gelir. Özellikle:

• F/K (Fiyat / Kazanç) oranı şirketin kâr üretme kapasitesini fiyata göre yorumlamaya imkân tanır.
• PD/DD (Piyasa Değeri / Defter Değeri) oranı ise şirketin piyasa değerlemesinin muhasebesel defter değerine kıyasla ne kadar primli ya da iskontolu olduğunu gösterir.

Finansal şirketlerde özellikle PD/DD ile ROE arasında güçlü bir ilişki vardır. ROE oranı yüksek olan bir banka genellikle daha yüksek PD/DD ile işlem görür. Çünkü yatırımcılar, yüksek kârlılığı sürdürebilen kurumlara daha fazla değer biçer. Bir finansal şirketin değeri büyük ölçüde gelecekte sürdürülebilir ROE oranına ve bunun sermaye maliyetiyle kıyasına bağlıdır. Eğer şirketin ROE’si sermaye maliyetinden yüksekse o şirket değer yaratıyordur.

ROE Ne Zaman Anlamlıdır?

ROE oranı; şirketin sermayeyi ne kadar verimli kullandığını, potansiyel değer yaratma kapasitesini ve kârlılığının sürdürülebilirliğini gösteren güçlü bir metriktir. Ancak analiz:

• Sektörel ortalamalarla,
• Şirketin borçluluk seviyesiyle,
• F/K ve PD/DD gibi diğer değerleme oranlarıyla birlikte ele alınmalıdır.

Unutulmamalıdır: Yüksek ROE her zaman iyi değildir; önemli olan bu oranın nasıl elde edildiğidir. Bu sebeple özsermaye karlılığı diğer karlılık oranlarıyla birlikte değerlendirilmelidir.